Vogelgriep grijpt om zich heen in Gelderse Vallei

Waar lange tijd voor werd gevreesd, is werkelijkheid geworden: het vogelgriepvirus grijpt om zich heen in de Gelderse Vallei. Alleen al in Lunteren zijn acht bedrijven besmet geraakt. De kippendoders draaien overuren. Op tientallen bedrijven zijn inmiddels alle dieren uit voorzorg vergast.

Het virus gaat nu van bedrijf op bedrijf. De deskundigengroep dierziekten die door het ministerie van LNV is geraadpleegd, formuleert het nog voorzichtig: ''gezien de locatie van deze bedrijven in een pluimveedichte omgeving, het tijdsinterval tussen de uitbraken en contacten tussen een aantal van de bedrijven, is tussenbedrijfstransmissie een waarschijnlijke route voor tenminste een aantal van de infecties''. De deskundigen zijn op 20 april bij elkaar geweest en adviseren snelle ruimingen, ook als die om preventieve redenen worden uitgevoerd. Dat is van groot belang bij het indammen van de infecties. Honderdduizenden dieren zijn de afgelopen dagen uit voorzorg gedood. In de Gelderse Vallei liggen de pluimveebedrijven zeer dicht bij elkaar. In de 1-kilometerzones rond besmette bedrijven liggen al gauw zo'n zeven tot acht andere bedrijven.

Inmiddels is via een genetische analyse van het virus komen vast te staan dat er twee clusters van besmettingen zijn. Binnen die clusters zijn de virussen sterk aan elkaar verwant, zo heeft Wageningen Bioveterinary Research bekend gemaakt. Dit duidt erop dat de besmettingen van het ene bedrijf naar het andere zijn overgegaan.

Steun de petitie voor vaccinatie hobbypluimvee. Klik hier

Uiterste alertheid en inspanning van alle pluimveehouders en erfbetreders om verdere verspreiding te voorkomen is geboden. Volgens de deskundigen moeten ''alle niet-noodzakelijke contacten/bezoeken op een pluimveebedrijf en in de bedrijfsgebouwen worden vermeden. Indien bezoek op het bedrijf noodzakelijk is, is goede hygiëne belangrijk om transmissie te voorkomen. Het is van het grootste belang dat de pluimveehouder zelf toeziet op het tot een minimum beperken van contacten, evenals op het strikt naleven van de hygiënemaatregelen.''

Deskundigen zien uitbraken vogelgriep Gelderse Vallei niet aankomen
Uit een verslag van een eerdere bijeenkomst van de deskundigengroep dierziekten (12 april) blijkt dat dit gezelschap vogelgriepexperts de uitbraken in de Gelderse Vallei niet heeft zien aankomen en geen extra waarschuwing heeft afgegeven voor overdracht van virus van bedrijf op bedrijf. De kans op besmetting van een bedrijf via wilde vogels werd op 12 april niet langer ingeschat als ''zeer hoog'', maar als ''hoog''. Vanuit het traceringsonderzoek zijn er geen aanwijzingen voor transmissie tussen bedrijven, aldus de deskundigengroep. Daarom werd de kans van besmetting van pluimveebedrijven via andere bedrijven op dat moment als laag ingeschat.

Ook het risicorapport van Wageningen Bioveterinary Research van 5 april (''Risicoanalyse introductie HPAI in de Nederlandse commerciële pluimveehouderij'') bevat geen signalen dat het in de pluimveedichte gebieden wel eens heel erg de verkeerde kan op kan gaan. ''Het vertrek van de wintergasten (gedoeld wordt op de trekvogels, red) en de oplopende omgevingstemperaturen zullen zorgen voor een afnemende infectiedruk en lagere kans op introductie van het HPAI H5N1 virus op commerciële pluimveebedrijven'', klinkt het geruststellend. Het gevaar is nog niet geweken, maar het risico is wel afgeschaald van ''zeer hoog'' naar ''hoog''.

Vogelgriep gaat van bedrijf op bedrijf
De feiten wijzen ruim een week later in een andere richting. Het ministerie van LNV moet de ene na de andere besmetting bekend maken. Het is zeer aannemelijk dat het virus door toedoen van de mens van het ene naar het andere bedrijf is overgedragen. Veel bedrijven in de Gelderse Vallei liggen dicht bij elkaar en zijn onderling met elkaar verbonden, hetzij via arbeidskrachten, hetzij via sociale contacten. Er wordt nu volop preventief geruimd in de Gelderse Vallei, iets wat vorig jaar niet aan de orde was. Direct na de ontdekking van besmettingen in de Gelderse Vallei zijn er strengere maatregelen afgekondigd. Minister Staghouwer sluit niet uit dat hij nog verder moet ingrijpen. Op 26 april zei hij tegen Omroep Gelderland: ''We zijn aan het nadenken over nadere maatregelen, maar die zijn zeer vergaand.''

De huidige situatie doet denken aan die van 2003, toen er ook op grote schaal gezonde kippen zijn gedood. Verschil met destijds is dat er destijds tijdens het ruimen van de bedrijven minder goed werd gelet op verspreiding van virus. Dat vloog met grote hoeveelheden stof de stallen uit. Toen moest uiteindelijk vrijwel al het pluimvee in de Gelderse Vallei eraan geloven en werden er 30 miljoen dieren gedood. Uit nadien uitgevoerd onderzoek is gebleken dat in een pluimveedicht gebied als de Gelderse Vallei het virus bijna niet onder controle is te krijgen en dat het leeghalen van alle stallen vrijwel de enige oplossing biedt. Sindsdien is meermaals geadviseerd om de grote concentratie van pluimveebedrijven terug te brengen tot minder risicovolle aantallen.

Dat de concentratie van pluimvee door schaalvergroting eerder is toe- dan afgenomen, lijkt het virus in de kaart te spelen. Hoe groter de bedrijven, hoe meer verkeer (personeel, voer, dierenarts, aan- en afvoer van dieren, afvoer van eieren, etc.), hoe groter het risico op insleep. Maar ook kleinere bedrijven die verder uit elkaar liggen, zijn kwetsbaar, gaf hoogleraar diergeneeskunde Sjaak de Wit aan in het radioprogramma Geld of je leven op NPO radio 1 van 21 april. Hij schetste de vrij hopeloze toestand waarin de pluimveesector verkeert - zolang er niet wordt gevaccineerd. De toestand van nu is anders dan in 2003, zei hij. Stel dat al het pluimvee zou worden gedood, dan nog is het probleem niet opgelost. Was na de grote ruiming van 2003 het virus verdwenen, anno 2022 is er zoveel virus aanwezig in het milieu, dat het zelfs na vergassing van al het pluimvee in de Gelderse vallei nog niet weg is en hoogstwaarschijnlijk zo maar weer de kop opsteekt. Wat natuurlijk wel zou schelen is dat in geval van minder grote stallen die bovendien minder dicht op elkaar staan, er minder dieren hoeven te worden gedood.

Vervoersverbod
Vooralsnog probeert de overheid via aangescherpte vervoersverboden en bezoekersverboden te voorkomen dat er zich nog meer uitbraken voordoen. Ook voor de hobbypluimveehouders geldt nu een vervoersverbod in de gehele Gelderse Vallei.

Artikel 3.14 Vervoersverbod risicovogels Gelderse Vallei luidt sinds 21 april als volgt:
1. Het is verboden risicovogels te vervoeren in de regio’s, beschreven in bijlage 2.
2. Het verbod, bedoeld in het eerste lid, is niet van toepassing op het vervoer door de regio, bedoeld in het eerste lid, indien: a. het vervoer wordt uitgevoerd zonder te stoppen of te lossen; b. het vervoer waar mogelijk via hoofdwegen of hoofdspoorwegen verloopt; en c. de omgeving van inrichtingen waar vogels worden gehouden, wordt vermeden.
3. Het verbod, bedoeld in het eerste lid, is niet van toepassing indien: a. de vogels rechtstreeks worden vervoerd naar een slachthuis om te worden geslacht; b. het vervoer geschiedt overeenkomstig een hygiëneprotocol; en c. de vogels vergezeld gaan van een verklaring die minder dan 24 uur oud is, van een dierenarts dat uit een klinische inspectie van de desbetreffende dieren niet is gebleken dat zij verschijnselen van aviaire influenza vertonen.
4. Het verbod, bedoeld in het eerste lid, is niet van toepassing op het vervoer van eendagskuikens indien het vervoer geschiedt overeenkomstig een hygiëneprotocol.
5. Het derde lid, onderdelen b en c, zijn niet van toepassing op risicovogels die gehouden zijn op inrichtingen gelegen buiten de regio’s.

Het bezoekersverbod is met een reeks bepalingen aangescherpt, maar die aanvullende regels gelden alleen voor commercieel gehouden pluimvee.

Vaccinatie tegen vogelgriep
In een brief aan de Tweede Kamer gaat landbouwminister Staghouwer uitgebreid in op de ontstane situatie. Over vaccinatie heeft hij nog weinig te melden. De proef met drie vaccins die Nederland wil uitvoeren, gaat pas in juli van start. ''Ik zie geen ruimte om processen te versnellen'', schrijft hij. Wel verwacht hij binnenkort vanuit Europa een zogeheten ''gedelegeerde'' verordening waarin voorwaarden voor vaccinatie en monitoring zijn opgenomen. Deze verordening wordt op korte termijn voor publieke consultatie openbaar gemaakt, aldus Staghouwer.

Redactie Levende Have