Ziekte van Marek

De Ziekte van Marek is een veelvoorkomende aandoening bij kippen en kalkoenen. Het is een virusinfectie, die tumorvorming veroorzaakt in het zenuwweefsel. De verschijnselen kunnen nogal variëren, doordat de plaats waar het virus zich in het zenuwstelsel nestelt, ook zeer kan verschillen.
 

Bij de Ziekte van Marek treden veelal pootverlammingen op, doordat het probleem zich voordoet in de zenuwen die naar de poten van de kip lopen. Soms is één poot aangedaan, soms beide. Het dier sleept zich voort of kan helemaal niet meer lopen. Ook ander zenuwweefsel kan worden aangetast, bijvoorbeeld de oogzenuw, waardoor de dieren éénzijdig of aan beide ogen blind worden. Ook kunnen de tumoren aanslaan in één of meerdere organen, waardoor op de leeftijd van ongeveer drie maanden acute sterfte kan optreden. Een kropvergroting kan eveneens voorkomen bij Marekse Ziekte. Hierbij is de krop verlamd door aantasting van de kropzenuwen.

Door de zogenaamde “strekreflex” uit te voeren kan vastgesteld worden of de zenuwen zijn aangetast. Til de kip op aan de vleugelbasis  en maak vanaf circa een meter hoogte een snelle “ valbeweging “. Gezonde kippen zullen dan hun beide poten strekken. Dieren met Marekse ziekte missen deze reflex, aan één of beide poten.

 

 

De Ziekte van Marek is een zeer besmettelijke ziekte, die gezien wordt bij jonge kippen van drie tot vijf maanden. De infectie gaat niet over van moeder op het jong via het ei, maar vindt plaats via huidschilfers en veerdeeltjes van de oudere dieren die een permanente bron van infectie kunnen vormen. Kuikens worden al op zeer jonge leeftijd besmet. Infectie op oudere leeftijd vindt ook plaats, maar dat heeft veel minder gevolgen voor de besmette kuikens. Het duurt een aantal weken voordat de infectie bij de jonge kuikens zich voldoende ontwikkeld heeft en de eerste slachtoffers zichtbaar worden. Vooral de rassen Sebright en Barnevelder en in mindere mate ook de Brahma's zijn gevoelig voor de ziekte.
 

Diagnose
De diagnose is te stellen op grond van het ziektebeeld en door deskundigen via sectie van zieke of gestorven dieren. De afwijkingen in de zenuwen zijn met het blote oog of via microscopisch onderzoek zichtbaar. Draainekken, omvallen, door de poten zakken, kromming van de tenen en de kop laten hangen zijn de meest in het oog springende verschijnselen. Bij de acute vorm worden de lellen en de poten bleker. Ook vermagert het dier snel.

De infectie kan behoorlijke vormen aannemen, dat wil zeggen dat vele dieren worden aangetast en de verschijnselen bij elke opvolgende koppel kuikens weer terug komt. Sommige dieren overleven en kunnen de infectie blijvend overdragen. Een therapie is er niet. Ziekte van Marek is een virusinfectie en daartegen bestaat per definitie geen behandeling. 

Heb je een kuiken met de ziekte van Marek, dan is er grote kans dat er meer slachtoffers gaan vallen. Het is altijd goed om degene van wie je de kuikens hebt gekocht, in te lichten. Het best is om er nu geen nieuwe kuikens bij te zetten en het even aan te zien. Als alle kuikens zijn overleden, moet je het kippenhok goed reinigen en ontsmetten met een middel dat ook virussen doodt. Zoals Virkon S.
 

Preventie is wel mogelijk. Men zou kuikens gescheiden van oudere dieren kunnen opfokken in een gedesinfecteerde ruimte, of in een ruimte waarin niet eerder pluimvee gehuisvest is geweest. De infectie gaat over van oudere op jongere dieren en een absolute scheiding tussen deze groepen zou een oplossing kunnen bieden. Dit is uiteraard moeilijk uitvoerbaar voor hobbydierhouders bij wie de kippen hun eigen kuikens grootbrengen. Maar als er kippen bij lopen die in het verleden gevaccineerd zijn, dan is dat toch verstandig. Deze kippen kunnen het virus namelijk nog wel bij zich dragen. Ook komt het bij kippen uit de industrie nogal eens voor dat ze slecht gevaccineerd zijn, waardoor ze later toch de Ziekte van Marek kunnen krijgen. Kun je de Ziekte van Marek niet uitsluiten, zet de kuikens dan apart, direct nadat ze uit het ei zijn gekomen. 
 

In de professionele pluimveehouderij is gezocht naar een preventiemethode door middel van vaccinatie. Die is ook gevonden. Doordat er verschillende virusstammen voorkomen is er gebruik gemaakt van een mildere vorm om een vaccin te bereiden. Het werkt ook, maar vaccineren blijft voor hobbydierhouders lastig uitvoerbaar. Omdat de infectie al kort na de geboorte kan plaatsvinden is snel ingrijpen noodzakelijk. Direct na de geboorte kunnen de kuikentjes worden ingeënt, maar dat moet nauwkeurig gebeuren. De entstof wordt ‘gevriesdroogd’, dat wil zeggen in poedervorm aangeleverd. Het moet worden klaargemaakt en vervolgens direct toegepast. De werkzaamheid verdwijnt snel (binnen een dag). Ook moet elk diertje voldoende entstof krijgen, anders werkt het nog niet. Zorgvuldigheid bij dat kleine kuikentje is dus geboden. 

Wat te doen als je nooit vaccineert tegen Marek, maar ineens kuikens krijgt die wel zijn gevaccineerd? Dan is er een klein risico: deze kuikens kunnen een beperkte hoeveelheid virus uitscheiden. Of dat genoeg is om jouw niet-gevaccineerde kippen in de problemen te brengen, moet je afwachten. Oudere kippen zullen niet zo gauw ziek worden.
 

Het probleem voor hobbydierhouders is nu dat de entstof alleen in grootverpakking (1000 doses) beschikbaar is. Vaccineren van enkele dieren kan dus bijna niet, tenzij men bereid is de overige entstof te vernietigen. Een oplossing kan gevonden worden in het uitbroeden van eieren in een gemeenschappelijke broedmachine. Hobbydierhouders kunnen gezamenlijk een veel groter aantal eieren tegelijkertijd uitbroeden. De kuikens, die dan ongeveer gelijktijdig uitkomen, kunnen tegelijkertijd door de dierenarts worden gevaccineerd. Een andere mogelijkheid is om contact te zoeken met een professionele kuikenbroeder, die wellicht bereid is een aantal doseringen entstof af te staan. De eieren moeten dan wel op dezelfde dag als die van de kuikenbroeder uitkomen. Kortom, een lastig probleem, dat met enige creativiteit en doorzettingsvermogen toch oplosbaar blijkt te zijn.

Wil je je kuikens inenten tegen de ziekte van Marek, neem dan contact op met je dierenarts of met een pluimveeclub bij jou in de buurt.
Niet iedereen is voorstander van inenten. Tegenstanders waarschuwen: eenmaal vaccineren, is altijd vaccineren. Ook bij gevaccineerde dieren kan het virus terugkeren. Volgens hen is het beter alleen te fokken met dieren die geen aanleg hebben voor de ziekte.