Lammeren hebben nog geen weerstand tegen worminfecties en zonder preventieve maatregelen kunnen ze daar last van krijgen.
Dergelijke infecties worden zichtbaar door dunne mest, slechte groei of hoesten, in geval van longwormen. Het is dus van belang om de noodzakelijke preventieve maatregelen te nemen. Maar eerst iets over de wormen zelf.
Wormen
Worminfecties overwinteren door middel van eieren, die zich in het gras bevinden en die tot ontwikkeling komen bij het stijgen van de temperatuur. De wormeieren worden opgenomen door de jonge dieren, die geen weerstand hebben en ontwikkelen zich tot volgende generaties parasieten.
Door snelle opvolging van generaties kan de infectie zich explosief ontwikkelen, waardoor sprake kan zijn van een zodanig ernstige besmetting dat dieren eraan dood kunnen gaan. In geval van bloedzuigende maagwormen bij lammeren, kan de infectie zo massaal worden dat de lammeren aan bloedarmoede bezwijken, zelfs zonder dat zij al dunne mest vertonen.
De levenscyclus van maagdarmwormen
Hieronder volgen hieronder de verschillende fasen in de levenscyclus van maagdarmwormen.
- De vrouwelijke maagdarmwormen die zich in het maagdarmstelsel bevinden leggen eitjes, die met de mest op het weiland terecht komen.
- De eitjes komen uit en via enkele tussenstadia ontwikkelen zich infectieuze larfjes.
- Infectieuze larfjes kruipen uit de mest naar het omliggende gras.
- Tijdens het grazen worden de infectieuze larfjes opgenomen door de dieren.
- In het darmstelsel ontwikkelen infectieuze larfjes zich via enkele larvale tussenstadia,tot volwassen wormen. Deze ontwikkelingsfase verschilt per wormsoort.Bloedwormen bijvoorbeeld gaan inkapselen in de darmwand terwijl spoelwormen een lange trektocht via lever en longen maken.
- De volwassen wormen in de darmen leggen weer eitjes waarna de levenscyclus weer opnieuw begint.
Behandeling
Het juiste moment van behandelen hangt onder meer af van de intensiteit van schapenwei
. Bij weinig schapen en een groot te beweiden oppervlak hoef je minder te behandelen dan bij een intensief gebruik, bijvoorbeeld als schapen voortdurend op hetzelfde terrein lopen. In deze situatie kan eenmaal in de zes weken ontwormen noodzakelijk zijn en moet gebruik gemaakt worden van een middel met een lange werkingsduur.
Een worminfectie is altijd een aangelegenheid van de gehele koppel. Het behandelen van individuele dieren heeft dus nauwelijks zin. Worminfecties bereiken hun hoogtepunt in de zomer en in de herfst, zodat het altijd noodzakelijk is om in het najaar een laatste behandeling uit te voeren, het liefst bij het opstallen. (1)
Soorten wormen
Bij schapen doen zich verschillende soorten wormen voor.
- Nematodirus-soorten Deze wormen treffen lammeren in het voorjaar en soms in het najaar. De dieren hebben waterdunne diarree en enorme dorst. Groeivertraging doet zich voor en een aantasting met deze wormen lijdt geregeld tot sterfte. Weilanden waar in het voorgaande jaar lammeren hebben gelopen leveren een verhoogd risico op.
- Haemonchose . Dit is een zeer gevaarlijk bloedzuigende worm. In de zomer ontstaat bij lammeren met Haemonchose bloedarmoede en een verminderde groei, maar geen diarree. Wel lijdt ook deze worm tot sterfte. Weilanden waarin minder dan drie maanden geleden schapen graasden leveren een verhoogd risico op.
- Trichostrongylus-soorten. Deze worm levert problemen bij lammeren in de zomer en het najaar.De lammeren lijden aan diarree en vertonen een verminderde groei. Weilanden waarin minder dan drie maanden geleden schapen graasden leveren een verhoogd risico op.
- Teladorsagia circumcincta. Ook deze worm levert problemen bij lammeren in de zomer en het najaar. Soms hebben de lammeren last van diarree, meestal van verminderde groei. Weilanden waarin minder dan drie maanden geleden schapen graasden leveren een verhoogd risico op.
Tegen al deze wormen bij schapen bestaan diverse ontwormingsmiddelen. Een juiste dosering is noodzakelijk, mede om resistentie te voorkomen. Vanwege deze dreigende resistentie tegen ontwormingsmiddelen wisselen schapenhouders geregeld van weiland en laten ze mestonderzoek uitvoeren om zo min mogelijk middelen in te zetten.
Bij een strak beweidingsschema worden alleen in geval van een besmetting, middelen toegediend. Niet-ontwormen is bij schapen eigenlijk alleen verantwoord als men geen lammeren houdt. Volwassen dieren hebben als regel zoveel weerstand tegen worminfecties dat ze zonder wormmiddelen gehouden kunnen worden.
Om meer te weten te komen over de cyclus van infectie en her-infectie via de wei, is onderzoek gedaan. Daaruit is naar voren gekomen dat een onveilige wei na drie maanden weer veilig is. Ook is aangetoond dat bij besmette schapen op een schone wei in het voorjaar (tot 1 juli) en in het najaar (vanaf september) na drie weken en in de zomer na twee weken gevaarlijke her-infecties kunnen optreden. Op basis van deze gegevens kan een beweidingsschema worden opgesteld.
Soms kan echter al binnen genoemde perioden een gevaarlijke wei ontstaan. Dit gebeurt vooral als het warmer is dan normaal, met bovendien voldoende neerslag.
Zeker de zeer gevaarlijk bloedzuigende worm Haemonchus contortus kan snel gevaarlijke populaties opbouwen die vanaf circa drie weken na een dergelijke massale infectie in de zomer tot ernstige bloedarmoede (en zelfs sterfte) kan leiden.
Ook in de periode van november tot maart, als er vrijwel geen wormontwikkeling is en de eieren niet overleven, zouden bij een zachte winter de Teladorsagia en misschien ook de Trichostrongylus vitrinus een overlevingskans hebben.(2)
De Animal Sciences Group van Wageningen Universiteit heeft een website ontwikkeld (www.wormenwijzer.nl) waar schapenhouders zich kunnen laten adviseren over ontwormen en het tegengaan van resistentie tegen ontwormingsmiddelen. Zie ook onderstaande bijlage: info van de wormenwijzer.
(1) Ontwormen, Levende Have april 2004
(2) Wormen bestrijden door weidewisselen
Levende Have juni 2007
Zie ook Dossier Wormbestrijding
Terug naar:
