Koeien worden geslachtsrijp als ze zo’n 8 maanden tot een jaar oud zijn. Vanaf dat moment worden ze om de drie weken vruchtbaar ('tochtig'). De eisprong van één of enkele eitjes vindt aan het eind van deze periode (bronst of oestrus genoemd) plaats.
De bronst duurt niet lang; meestal minder dan een dag en soms maar enkele uren. Wie zijn koeien op het juiste moment wil laten dekken, moet dus goed opletten. Als er een stier tussen de koeien loopt, is dat gemakkelijker; de stier ziet al voor de bronst dat een koe vruchtbaar wordt. Hij loopt voortdurend achter zo’n koe aan (en omgekeerd) en likt haar kling (schede). Hoogdrachtige koeien reageren vaak op dezelfde manier op een koe die tochtig moet worden.
Bij het bronstgedrag van zowel koeien als stieren spelen geuren een belangrijke rol. De dieren gooien hun kop in de lucht en krullen de bovenlip op ('flemen') om de geuren goed op te kunnen snuiven. Stieren brullen als ze een tochtige koe ruiken en hun dames loeien veel en hard.
Tochtige koeien zijn voor mensen te herkennen aan het opzij dragen van de staart, zodat de kling goed zichtbaar is. Die is rood en gezwollen en er hangen vaak lange slierten helder, draderig slijm uit. Tochtige koeien zijn onrustig en beweeglijk, hun oren schieten heen en weer en ze plassen veel. Door hun onrust verwonden ze zichzelf en anderen sneller, vooral als ze op stal staan. Tochtige koeien eten minder, wat te zien is aan een ingevallen pens.
Bij het begin van de bronst bespringen tochtige koeien andere koeien. Daarna worden ze vooral zelf veelvuldig (meerdere keren per uur) besprongen door hun weide- of stalgenoten. Als tochtige koeien stilstaan bij het besprongen worden (de zogenoemde stareflex), dan is dat het teken dat het juiste tijdstip is aangebroken om de koe te laten dekken of insemineren.
Let wel: lang niet elke koe laat haar tochtigheid zo duidelijk zien, en het hoogtepunt van de meeste tochtigheden speelt zich bovendien ’s nachts af. Om die reden proberen wetenschappers snelle detectiemethoden voor de vruchtbaarheid van koeien te vinden, bijvoorbeeld via het meten van het progesterongehalte in de melk. Tot nu toe blijkt de ouderwetse observatie van bronstgedrag echter efficiënter dan moderne meetmethoden.
Meer over de voortplanting van runderen:
Terug naar:
