In het nieuwe ''Beleidsdraaiboek bestrijding hoogpathogene aviaire influenza'' is het zoeken naar wat houders van een paar hobbykippen te wachten staat als er vogelgriep heerst. Een definitie van hobbypluimvee ontbreekt. De algemene definitie van pluimvee is niet van toepassing op houders die puur voor het plezier een paar kippen, eenden of ganzen houden. Particulieren moeten maar gissen waar ze bij horen: hebben ze ''een inrichting met gevoelige dieren''? Zijn hun dieren ''in gevangenschap levende vogels''? Of zijn ze een zogeheten ''hobbylocatie''? Het beleidsdraaiboek geeft geen uitsluitsel.
Een paar wezenlijke onderdelen van de bestrijding van vogelgriep bieden wel houvast. Tot dusver worden er geen hobbykippen gedood als er bij een pluimveebedrijf in de buurt vogelgriep is aangetroffen. Dat blijft zo. Ook weten we dat eigenaren hun hobbykippen moeten afschermen van contact met wilde vogels als de overheid daartoe de opdracht geeft. Dat blijft eveneens zo. Hoe dat moet is niet nauwkeurig beschreven, maar er geldt een zogeheten ''afschermplicht''. De overheid kan tevens een vervoersverbod afkondigen en een verbod instellen op het contact van bezoekers met hobbykippen. Ook dat lijkt in het nieuwe draaiboek geregeld. Verder hebben besmettingen bij hobbypluimvee de afgelopen jaren niet geleid tot allerlei maatregelen waar commerciële pluimveehouders last van hebben. Daaraan ligt beleid ten grondslag. Het voorkomt dat de hele buurt rond een paar (maximaal 50) besmette kippen of eenden op slot gaat. Dat beleid is terug te vinden in het nieuwe draaiboek.
Het valt niet met zekerheid te zeggen, maar het lijkt er dus op dat het nieuwe beleidsdraaiboek - gebaseerd op een verordenig van de EU - op deze belangrijke onderdelen weinig verandert aan de praktijk van de afgelopen jaren.
- Op ''hobbylocaties'' wordt niet preventief geruimd;
- in het geval er maximaal 50 vogels op een inrichting aanwezig zijn kan bij een besmetting worden besloten om slechts enkele of geen maatregelen te nemen;
- voor alle vogelgriepgevoelige dieren geldt, ongeacht hoe ze gehouden worden, in een 10 km zone rond een uitbraak, een afschermplicht. Dat wil zeggen: vogels moeten gescheiden zijn van wilde dieren en andere gehouden dieren.
Het nieuwe beleidsdraaiboek beschrijft zowel de EU-maatregelen als extra (nationale) maatregelen bij een uitbraak bij een inrichting. Onduidelijkheid ontstaat doordat in de gehanteerde definities particulieren met hobbykippen, -eenden, -ganzen, en ander hobbymatig gehouden gevogelte dat gevoelig is voor vogelgriep, geen eigen plek hebben gekregen. ''Kleinschalige houderijen (hobbylocaties) en kinderboerderijen'' worden tot ''inrichtingen met gevoelige dieren'' gerekend, evenals dierentuinen (geconsigneerde inrichting), laboratoria of onderzoeksinstellingen. Dit zou betekenen dat volgens de EU-maatregelen in een zone van 3 km rond een besmetting al deze ''inrichtingen'' gescreend moeten worden. Ook moeten al deze inrichtingen een bezoekersregister bijhouden, iets wat ook in de 10 km zone geldt. Uit de EU-verordening valt niet af te leiden of er op deze onderdelen voor hobbymatig gehouden vogels uitzonderingen kunnen worden gemaakt. Dat is nogal verstrekkend en wijkt af van de huidige praktijk. Het draaiboek schept daarover geen duidelijkheid.
Afschermplicht en ophokplicht
In het hoofdstuk over extra (nationale) maatregelen die Nederland zelf treft, bovenop de maatregelen die voor alle EU-landen gelden, staat het onderscheid tussen de afschermplicht en de ophokplicht beschreven. Iets wat we wel weer kennen van de afgelopen jaren. In Nederland kunnen die verplichtingen al ingaan bij een dreiging van vogelgriep. Waar in de EU-verordening alleen een afschermplicht wordt genoemd, moeten in Nederland de kippen, eenden en kalkoenen van commerciële bedrijven ook echt naar binnen. ''Ophokken is een manier van afschermen'', zo staat in het draaiboek te lezen. Een uitzondering op de ophokplicht geldt voor commercieel gehouden vogels, behorende tot fazanten (Phasianidae), loopvogels of sierwatervogels. Deze moeten worden afgeschermd. Dit soepeler regime wordt toegestaan, omdat ophokken van deze vogels praktisch gezien lastig is en in sommige gevallen tot welzijnsproblemen zou leiden. Bovendien gaat het om een relatief beperkt aantal inrichtingen en vogels. Daarom mogen deze vogels in plaats van in een stal te worden geplaatst ook met netten worden afgeschermd'', aldus het draaiboek.
Wonderlijk is dat in de omschrijving van de afschermplicht niet wordt gesproken over hobbypluimvee, maar over ''in gevangenschap gehouden vogels''. Volgens de definitie in het draaiboek zijn dat andere vogels dan pluimvee. zoals vogels die voor voorstellingen, races, tentoonstellingen, wedstrijden, de kweek of de verkoop worden gehouden. ''De afschermplicht is flexibeler dan de ophokplicht. Bij de afschermplicht moet de houder passende maatregelen nemen om zo veel mogelijk te voorkomen dat de gehouden vogels in contact komt met andere en in het wild levende vogels. Ophokken is een manier van afschermen, maar afhankelijk van de omstandigheden kunnen de gehouden vogels ook van wilde vogels worden afgeschermd door de vogels in een ren te huisvesten of door de bestaande ren kleiner te maken.''
Bij zoiets ingrijpends als een afschermplicht, die - zo leert de ervaring van de afgelopen anderhalf jaar - langdurig kan worden opgelegd, zou je wat meer nauwkeurigheid in formulering en definities verwachten. Zoals het nu is omschreven, moet de particulier met een paar kippen of eenden maar gissen of en hoe de dieren moeten worden afgeschermd. Is de EU-verordening van toepassing en geldt de afschermplicht dus voor alle voor vogelgriep gevoelige vogels, inclusief die van hobbyhouders? Is het gescheiden houden van wilde dieren en andere gehouden dieren dan afdoende, en zo ja, hoe dan? Of is de paragraaf over de extra nationale maatregelen leidend en moeten de hobbykippen en -eenden in een ren?
Komt gebrek aan duidelijkheid voort uit gebrek aan aandacht?
Het gebrek aan duidelijkheid zou wel eens te maken kunnen hebben met een gebrek aan aandacht voor de talrijke hobbymatige houders van hobbypluimvee. Niet zo vreemd als men bedenkt dat de omvangrijke Nederlandse pluimvee-industrie de overheid bij de bestrijding van dierziekten voor een zeer grote opgave plaatst. Dat leidt mogelijk af van ogenschijnlijk minder belangrijke doelgroepen.
Het kan er ook mee samenhangen dat het ministerie van LNV nog altijd niet goed raad weet met de zeer gevarieerde groep hobbyhouders, die zich niet laat vangen in een paar kenmerken. Daarvoor zijn de verschillen in de manieren waarop de dieren worden gehouden te groot. Toch moet de overheid iets met deze houders. De EU-verordening laat, behalve op de onderdelen van het preventief ruimen en besmettingen bij houders van minder dan 50 dieren, geen gedifferentieerd beleid toe. Zo blijkt ook in het hoofstuk over vaccinatie. Dit hoofdstuk valt onder de extra (nationale) maatregelen. Hobbypluimvee wordt daar in het geheel niet genoemd. De tekst is volledig geschreven vanuit het perspectief van beleidsmakers en de belangen van de industriële pluimveehouderij.
Redactie Levende Have/Jinke Hesterman
Eerder bericht over nieuw draaiboek varkenspest:
