Voor het reinigen en ontsmetten van stallen, veewagens, kleding, handen zijn tal van middelen op de markt. Variërend van agressieve stoffen tot en met milieuvriendelijke producten. Lang niet alle middelen werken even goed. Zo is de Q-koorts bacterie resistent tegen veel bekende ontsmettingsmethoden.
Hoe meer dieren men houdt, hoe groter de infectiedruk en hoe belangrijker het is te reinigen en te ontsmetten om overdracht van ziektekiemen te voorkomen. Als algemeen advies geldt minstens twee maal per jaar de stallen en hokken grondig aan te pakken. Bij ziekteproblemen van besmettelijke aard, zoals bij Q-koorts, moet dit vaker gebeuren. Dat is lastig in de winter, wanneer de dieren op stal staan. Want voor een grondige poetsbeurt moeten de stallen eigenlijk helemaal leeg zijn.
Een goede ontsmetting begint bij een goede reiniging: al het organische materiaal (mest, urine, strooisel, bloed, voedselresten, aarde) wordt verwijderd. Draag daarbij een mondkap. Zelfs het schoonste stro bevat veel stof, endotoxinen en schimmelsporen.
Water en zeep
Na de verwijdering van het materiaal kan de stal worden schoongemaakt met water, waaraan een inweekmiddel (4% soda, een neutrale of alkalische zeep of een commerciële stalreiniger) is toegevoegd. Om alle vuil los te weken moet het inweekmiddel minimaal drie uur inwerken. Spoel het vuil én het inweekmiddel af met leidingwater, voordat de bodem is opgedroogd. Achterblijvende zeepresten zouden het hierna te gebruiken ontsmettingsmiddel kunnen neutraliseren. Trek vervolgens de bodem droog. Ook plasjes water kunnen de werking van een ontsmettingsmiddel verminderen.
Ontsmetten
Door een grondige reiniging wordt zo’n driekwart van de aanwezige ziektekiemen uit de stal verwijderd. Na het reinigen volgt het ontsmetten. Dat moet zo snel mogelijk gebeuren. Hierbij komt het vooral aan op de keuze van een goed middel. Maak, om alle risico’s te vermijden, uitsluitend gebruik van wettelijk toegelaten desinfectiemiddelen, te herkennen aan N-nrs. Niet alle middelen zijn even geschikt voor de minder ervaren gebruiker. Natriumhypochloriet, bleekwater of javel zijn zeer goede ontsmettingsmiddelen, maar ze worden volledig geïnactiveerd door de geringste aanwezigheid van organisch materiaal. Formalineproducten zijn bij onoordeelkundig gebruik schadelijk voor de volksgezondheid en daarom minder aan te raden.
Halamid en halacid
Veelgebruikt middel is Halamid, hoewel ook daar voorzichtig mee moet worden omgesprongen: voorkom inademing, bescherm huid en ogen. Producent Veip heeft op zijn website een uitgebreid veiligheidsinformatieblad staan, dat tevens de stoffen vermeldt die erin zitten. Halamid (Natrium p-tolueensulfonchlooramide trihydraat) is effectief tegen bacteriën, virussen, en gisten. Het is bij lage concentraties makkelijk biologisch afbreekbaar.
Het gebruik van Halacid (Didecyldimethylammoniumchoride, Glutaaraldehyde, Formaldehyde) vergt eveneens de nodige voorzorgsmaatregelen. Het middel is zeker niet milieuvriendelijk, maar wel weer effectief tegen schimmels.
Chloortabletten
Ook geschikt zijn de zogeheten chloortabletten (middelen op basis van Natriumdichloorisocyanuraatdihydraat), hoewel ook deze bij overdosering schadelijk zijn voor het milieu. Gebruik niet meer dan 1 tablet per 5 liter handwarm water. Dit type chloor is agressiever dan Halamid en daarom effectief tegen zowel bacteriën en virussen als schimmels.
Groot voordeel van chloorproducten: door het aangaan van een chemische reactie met de micro-organismen is resistentie niet mogelijk. In het Q-koorts advies van het ministerie van LNV wordt aangeraden deze chloortabletten te gebruiken voor het ontsmetten van oppervlakken waar een schaap of een geit een lam heeft verworpen. Wanneer Q-koorts oorzaak is van deze verwerping, komen grote hoeveelheden bacteriën vrij. Kleine oppervlakken (minder dan een halve vierkante meter) kunnen na reiniging nog met een 70 of 80 % alcoholoplossing worden ontsmet. Maar voor grotere oppervlakken is een oplossing met chloortabletten aan te raden.
Hierbij wordt uitgegaan van tabletten met 1,5 gram actief chloor per tablet. Besproei het oppervlak hiermee gelijkmatig en laat het bij voorkeur tien minuten inwerken. Spoel het oppervlak daarna schoon met schoon water. Gooi de plastic handschoenen weg en was kleding grondig bij een temperatuur van 60 graden. Lees de gebruiksvoorschriften op het etiket goed door. Bij bepaalde toepassingen kunnen afwijkende doseringen zijn voorgeschreven.
