door Jinke Hesterman
Zolang alle varkensboeren hun dieren inenten tegen Aujeszky, hebben hobbyvarkenshouders weinig te vrezen. ‘’Als je omgeving veilig is, ben je zelf ook veilig’’, zegt veterinair epidemioloog Aline de Koeijer van de Animal Sciences Group in Lelystad. De situatie is veranderd sinds de varkenssector is gestopt met vaccineren. Nu kan het zinvol zijn de hobbyvarkens juist wel te gaan inenten. Het vaccin biedt immers bescherming op het moment dat het virus toch weer opduikt. Maar De Koeijer noemt de winst van een eventuele vaccinatie op individueel niveau ‘’relatief klein’’. ‘’Als je niet vaccineert, kan het virus binnenkomen via de varkens, die op hun beurt andere dieren kunnen besmetten. Maar het virus verspreidt zich toch ook op een laag niveau als je wel vaccineert. Het vaccin is een remmer. Het remt de klinische symptomen en transmissie. Op individueel niveau beschermt het niet tegen infectie, maar wel als een hele populatie gevaccineerd is.’’
Aujeszky is geen dierziekte waarvoor Europese bestrijdingsregels gelden. Varkens worden er grieperig van. Ze overleven het virus, maar kunnen het ondertussen wel doorgeven aan andere diersoorten die er veel gevoeliger voor zijn en die er binnen enkele dagen aan dood gaan, zoals runderen, honden en katten.
Nederland is net als bijvoorbeeld Duitsland, al een aantal jaren bezig om van het virus af te komen en de uit economisch oogpunt fel begeerde status van Aujeszky-vrij te verkrijgen. Dat is dankzij een consequent uitgevoerd vaccinatieprogramma in zoverre gelukt dat er geen wildvirus en klinische symptomen meer worden aangetroffen. ‘’Men gaat ervan uit dat het virus weg is’’, aldus De Koeijer.
Export
Stoppen met inenten scheelt kosten en het is bovendien goed voor de export. De Koeijer was betrokken bij de voorbereiding van het bestrijdingsplan voor het geval er toch Aujeszky uitbreekt. Het ministerie van LNV eiste dat er geen gezonde dieren preventief zouden worden geruimd en dat er onmiddellijk weer gevaccineerd zou gaan worden. Dat bestrijdingsplan ligt er nu, als ‘’bijlage’’ bij de verordening van het Productschap waarin een vaccinatieverbod is opgenomen voor alle varkensboeren, uitgezonderd de houders van maximaal vier hobbyvarkens.
Veel landen in Zuid en Oost Europa zijn niet vrij van Aujeszky. Duitsland heeft een tijdje geleden een epidemie gehad, Spanje ook. Hoe groot is de kans dat het virus weer binnen komt?
De Koeijer: ‘’ Het zal geheid een keer gebeuren. Over vijf jaar? Over vijftig jaar? Dat is onzeker. Het is onder meer afhankelijk van de vraag hoe Nederland zich ontwikkelt als land dat levende varkens importeert. En het is afhankelijk van hoe het virus zich in de ons omringende landen ontwikkelt. Polen is niet vrij van Aujeszky en we halen vrij veel varkens uit dat land. Maar dat gebeurt hoofdzakelijk langs de lijn van Nederlands-Poolse bedrijven. Het vervelende van Aujeszky is dat het lang kan duren voordat je het ontdekt. Het virus verspreidt zich niet zo snel en het is minder makkelijk te herkennen dan Klassieke Varkenspest en Mond- en Klauwzeer. Jonge dierenartsen en ook boeren hebben ook geen ervaring meer met Aujeszky.’’
De Koeijer verwacht dat bij een uitbraak in een gebied met een lage varkensdichtheid circa drie bedrijven besmet zullen raken voordat de aanwezigheid van de infectie herkend wordt. In een gebied met hoge varkensdichtheid kan dat oplopen naar vijf tot tien bedrijven. Ook vaccinatie van besmette bedrijven kan nog zin hebben voor de dieren die vrij zijn van het virus. Na een week biedt het vaccin redelijke bescherming tegen virusoverdracht, na twee tot drie weken is de bescherming tegen overdracht maximaal, maar zeker geen honderd procent.
Risico
Het vaccinatieverbod plaatst houders van hobbyvarkens en kinderboerderijen voor een dilemma. Anders dan in de gesloten stallen van de varkensboeren, lopen bij hen vaak allerlei diersoorten door elkaar. Daaronder bevinden zich dieren waarvoor het Aujeszky-virus dodelijk is. De Koeijer acht het risico op insleep via varkens bij hobbyisten en kinderboerderijen echter veel kleiner dan bij grote productiebedrijven. De kans op insleep via koeien, honden en katten is praktisch uitgesloten omdat deze dieren vrijwel direct het loodje leggen. Maar, zegt ze, iedereen moet het voor zichzelf afwegen. ‘’Ook al is de winst minimaal, vaccineren kan weinig kwaad. Er zitten geen grote nadelen aan. Je beperkt het eventuele risico op overdracht naar andere dieren enigszins, wanneer er toch virus binnenkomt.’’
