Het haantjesprobleem lijkt zich binnen niet al te lange tijd alleen nog voor te doen bij hobbyfokkers. De Nederlandse pluimvee-industrie werkt hard aan een oplossing voor het massaal doden van eendagshaantjes. De Duitse consument wil namelijk alleen nog eieren ''Ohne Kükentöten''. Op 1 januari 2022 geldt er in Duitsland een verbod op het doden van haantjes, met grote gevolgen voor de export van Nederlandse eieren.
De Nederlandse haantjes worden in de nabije toekomt alleen nog in het embryonale stadium gedood (enkele dagen na bevruchting), of ze gaan na geboorte op transport naar Polen waar ze worden vetgemest en geslacht, zo bericht website Boerderij. Doden in het embryonale stadium is mogelijk dankzij nieuwe technieken waarmee het geslacht in het ei kan worden bepaald. Vetmesten in Polen is de andere mogelijkheid; in Nederland is geen ruimte om jaarlijks zo'n veertig miljoen hanenkuikens te herbergen.
Als het doden van eendagshaantjes is opgelost, dan bestaat er alleen bij de hobbykippenhouders nog een haantjesprobleem. Wat betreft omvang niet te vergelijken met het probleem van de pluimvee-industrie, maar het hanenoverschot bij hobbyfokkers leidt zo nu en dan wel tot discussies en misstanden. Hanen worden gedumpt of op ondeskundige wijze aan hun eind geholpen.
Kleindierned heeft er onlangs voor gepleit dat fokkers de mogelijkheid behouden om hun dieren zelf te kunnen blijven doden, mits dat volgens de regels gebeurt. (Lees: Fokkers ageren tegen verbod op zelf doden van dieren) De hanen laten opgroeien en ze vervolgens zelf slachten en opeten is in hun ogen vaak de enige en beste optie.
Iets kopen bij bol.com? Klik hier en steun met je aankoop Levende Have
Het doden van pasgeboren kuikens biedt - los van de ethische vraag - geen soelaas, omdat pas na enkele weken en soms pas na maanden voor een leek is te zien of het om een hen of een haan gaat (zie kader). Zogeheten kuikensexers die hobbyfokkers kunnen helpen bij het selecteren van pasgeboren haantjes en hennetjes, zijn zeer schaars in Nederland. In 2013 waarschuwde de vorig jaar overleden Bonne Hylkema in het magazine Levende Have al dat er in de fokkerij wel eens een groot probleem kon ontstaan. Fokkers die gewend zijn grotere aantallen eieren uit te broeden, zullen het zonder kuikenseksers moeilijk gaan krijgen, voorspelde hij.
Alternatieven, zoals seksen op slagpinnen of kleurslag, zijn voor fokkers vaak niet bruikbaar, aldus Hylkema. De kippen moeten immers aan een rasstandaard voldoen. Zij zullen de kuikens ongeveer een maand oud of veel ouder - denk aan Zijdehoenders, daar kan het wel vijf maanden duren voordat de hennetjes en haantjes zich van elkaar onderscheiden - moeten laten worden om het verschil te kunnen zien. Voor sommige hanen is dat geen probleem. Fokkers willen graag zien hoe ze uitgroeien. Maar er is nu eenmaal niet voor alle hanen een plek onder de zon. Dit houdt toch in dat haantjes zeker een maand lang gevoerd moeten worden, terwijl je weet dat er maar een paar van in leven blijven. ‘’Kostbaar en het brengt niets op’’, aldus Hylkema.
Een hobbykippenhouder die wel kuikens, maar geen haantjes wil en daar ook geen ruimte voor heeft, doet er goed aan om een broedse kip pas op bevruchte eieren te zetten als er iemand is die de hanen wel wil hebben. Is er wel ruimte om haantjes op te laten groeien, maar wil je zelf niet slachten, dan zou je ze op slachtrijpe leeftijd kunnen wegbrengen naar bijvoorbeeld de kleinschalige houderij en slachterij Walnoothoeve in Hoeven.
Alternatief is een ras uitkiezen waarvan de hennen niet zo makkelijk broeds worden. Of hennen houden zonder haan. Maar dat is zowel voor de veiligheid als het welzijn van de hennen, een minder goed idee.
Hanen miljoen jaar geleden ‘ontmand’
Hanen zijn een symbool van mannelijkheid, maar gek genoeg hebben ze geen penis. Hun geslachtsdeel zijn ze ongeveer een miljoen jaar geleden kwijt geraakt. Er resteert nog slechts een rudimentaire vorm, die alleen de eerste drie dagen na de geboorte zichtbaar is. Een vruchtbare haan brengt zijn zaadcellen via zijn cloaca – het veelzijdige gaatje van zowel de mannelijke als de vrouwelijke kip – in de cloaca van de hen, waar ze vervolgens richting de eierdooier in de eileider gaan.
Seksen op kleur en slagpinnen
Wie minder geïnteresseerd is in rasstandaarden, kan gebruik maken van seksen op kleur of op slagpennen. Bij het seksen op slagpennen wordt gebruikt gemaakt van haantjes waarvan de onderste en de bovenste slagpennen gelijk zijn en hennen waarbij de onderste en bovenste slagpennen niet gelijk zijn. Hebben hun kuikens de eigenschappen van de vader, dan zijn het hennetjes; hebben ze de eigenschappen van de moeder, dan zijn het haantjes.
Bij het seksen op kleur wordt bijvoorbeeld een Orpington haan in de kleurslag buff gekruist met een Brahmahen in de kleurslag columbia. Lichtgrijze of lichtbruine kuikens zijn dan de haantjes en de hennetjes zijn roodachtig-bruin of buff. Wie een witte Wyandotte hen kruist met een Welsumer haan krijgt lichte haantjes met zwarte en grijze vlekken en bruin gestreepte en gevlekte hennetjes. Het principe is: de dochter krijgt de eigenschappen van de vader en de zoon krijgt de eigenschappen van de moeder.
‘Autosexende’ rassen en kleurslagen
Sommige kleurslagen en rassen zijn ’autosexend’: de pasgeboren hennetjes en de haantjes zien er anders uit. Voorbeeld van autosexende kleurslagen zijn: fokzuivere koekoek, koekoekpatrijs, koekoekzilverpatrijs. Bij deze kleurslagen zijn de haantjes zijn veel lichter van kleur dan de hennen.
Voorbeeld van een autosexend ras is de Bielefelder. De haantjes die worden geboren zijn lichter van kleur dan de hennetjes en hebben een grotere witte vlek op de kop. Bij de Welsumer hebben de hennetjes een zware chocoladebruine streep van de bovenkant van de kop tot onder aan de rug en een donkere oogstreep. Bij haantjes is streeptekening minder scherp en de oogstreep ontbreekt.
Seksen op gedrag
Zijn de kuikens al wat ouder, maar is het verschil tussen hennetjes en haantjes nog niet te zien, laat de kuikens dan eens schrikken door bijvoorbeeld een paraplu open te klappen of een zacht voorwerp zoals een doek in de groep te gooien. De haantjes zullen zich oprichten en laten een waarschuwend geluid horen, de hennetjes duiken in elkaar en houden zich stil.
Redactie Levende Have
