Landelijk kennisnetwerk van houders van boerderijdieren

Blauwtong bij schapen

Schaap met Blauwtong

Blauwtong (bluetongue) is een virusziekte die voorkomt bij herkauwers. Vooral schapen en blauwtong bij runderen kunnen er ziek van worden. Bij schapen doen zich de meeste sterfgevallen voor. Ook blauwtong bij geiten kunnen met het virus worden besmet en ziek worden. Verdenkingen van blauwtong moeten worden gemeld bij de NVWA.

Verschijnselen
Een tot twee weken nadat een schaap besmet is geraakt met het virus, kunnen de eerste ziekteverschijnselen ontstaan. Het begint vaak met kwijlen en schuimbekken. Ook komt het voor dat schapen in eerste instantie alleen een stijve gang hebben.
De meest voorkomende verschijnselen bij schapen zijn zeer hoge koorts en algeheel ziek zijn. Mond en tong raken ontstoken. De tong wordt blauw, vandaar de naam blauwtong. Ook kunnen schapen kreupel worden door ontsteking aan de klauwen. De ziekte kan al binnen 24 uur tot sterfte leiden. Soms zijn de dieren dagen ziek en gaan ze daarna alsnog dood. Herstel is mogelijk, maar kan heel lang duren.
Middelen die de blauwtonginfectie aanpakken zijn er niet. De dieren worden behandeld met koortsverlagende en pijnstillende middelen en, indien er sprake is van ontstekingen, met antibiotica. Zie ook bijlage Behandeladvies blauwtong.


De Gezondheidsdienst voor Dieren stelde naar aanleiding van de uitbraak van blauwtong type 3 in 2023 deze tekst op:

Na een incubatietijd van 5-20 dagen krijgen de dieren hoge koorts (5-6 dagen). Na 48 uur treedt neusuitvloeiing en speekselen op met rode slijmvliezen. De neusuitvloeiing wordt mucopurulent (slijmerig, etterig, red LH), vaak met bloed- en voerbijmenging, en stinkt. Het speeksel is schuimig. De lippen, tandranden en tong zijn gezwollen en gaan kapot, wat zorgt voor stank, en de tong kan blauw worden. De necrotische laesies (dood weefsel, red LH) zitten vooral aan de zijkant van de tong. Slikken is moeilijk.
De ademhaling is door de zwellingen bemoeilijkt en sterk verhoogd in snelheid. Diarree/dysenterie kan optreden. De dieren worden kreupel door ontsteking van de kroonranden (gedeelte tussen huid en hoorn van hoef/klauw, red LH) (dik, purperrood) en lederhuid (bindweefsel van de huid, red LH). Ook kan ontschoening (verlies van hoorn, red LH) van optreden.
Sterfte kan optreden na 6 dagen. Dieren die overleven hebben soms maanden nodig om te herstellen. Daarnaast kunnen de dieren in het chronische stadium sterk vermageren en hun wol (compleet) verliezen. Ook spierverkortingen door verbindweefseling van genecrotiseerd (afgestorven, red. LH) spierweefsel kan optreden.
Drachtige ooien kunnen aborteren, ook kunnen lammeren worden geboren met hersenafwijkingen (hydranencephalie, vooral na infectie met door celkweek geadapteerde virussen). In enzoötische gebieden (gebieden waar blauwtong heerst, red LH) kunnen 2 beelden optreden. Soms kenmerkt het beeld zich door veel aborterende dieren. Soms treedt onder de lammeren waar de passieve immuniteit afneemt vermagering, zwakte en langzaam herstel op.


Het virus
Het virus wordt overgebracht door insecten (knutten). De incubatietijd (de periode tussen gestoken worden en het uitbreken van de ziekte) bedraagt vijf tot twintig dagen. Het blauwtongvirus dook in 2006 voor het eerst op in Nederland. Het kwam tot dusver alleen voor in zuidelijke landen. Onbekend is hoe het hier was gekomen. Het ging om het zogeheten serotype 8, vermoedelijk afkomstig uit Afrika.
In 2007 zijn ruim zesduizend houderijen van schapen, runderen en geiten besmet geraakt.

In 2023 is blauwtong opnieuw vastgesteld in Nederland. Het gaat om type 3. Op de website van Wageningen Universiteit staat: ''Serotype 3 is het laatst bekende serotype dat Europa is binnengekomen, vermoedelijk vanuit Tunesië naar Italië. Serotype 3 is tot dusver gerapporteerd in Zuid-Italië, Sicilië en Sardinië en nu dus in Nederland. Het blauwtongvirus kent meer dan dertig verschillende serotypen die niet of nauwelijks kruisbescherming opwekken. Binnen de vele serotypes, vormt serotype 3 een verwantschapscluster met de serotypen 13 en 16. Volgens Piet Van Rijn is de herkomst van een specifiek serotype van het blauwtongvirus lastig te achterhalen. “In 2006 werden we in Noordwest-Europa geconfronteerd met serotype 8, een type dat tot dan toe niet voorkwam in Europa. Tot op de dag van vandaag is niet duidelijk geworden waar het serotype vandaan kwam.”

Geen bestrijdingsplicht meer
Blauwtong was een bestrijdingsplichtige ziekte, maar is in de nieuwe Animal Health Regulation als een vrijwillig te bestrijden ziekte opgenomen. Als de schapen/geiten via een doorvoerland dat niet vrij is van blauwtong naar een lidstaat van bestemming gaat die wél blauwtong-vrij is, zullen de dieren (i.p.v. het vervoermiddel) beschermd moeten worden tegen vectoren/knutten. Er geldt nog wel altijd een meldingsplicht.

Vaccinatie
In 2008 is in Nederland een vrijwillige vaccinatiecampagne in gang gezet tegen blauwtong type 8, met als doel dat circa tachtig procent van alle gevoelige herkauwers voldoende weerstand zou hebben. Niet alle dierhouders hebben aan de vaccinatiecampagne meegedaan, met als gevolg dat opnieuw dieren besmet zijn geraakt.
Uiteindelijk is de epidemie uitgedoofd, mede door vaccinatie en de opbouw van immuniteit. In 2012 is Nederland officieel vrij verklaard van blauwtong. Aan die status kwam in 2023 een einde.

Artikelen:

Terug naar:

Aanbevolen door Levende Have

Dierenwelzijn, de wet en natuurlijk gedrag
Dierenwelzijn, de wet en natuurlijk gedrag €14,95

Bestellen? Klik hier
Schapen in de weiden van de lage landen
NIEUW! Schapen in de weiden van de lage landen  € 24.90

Bestellen? Klik hier

Cover dierenwelzijn de wet en onze democratie
 Dierenwelzijn,
 de wet en 
 onze democratie
 
Gratis te downloaden
 Klik hier