21 april 2017 (bijgewerkt april 2018)
Sympathieke boeren die hun dieren willen behoeden voor pijnlijke verwondingen aan hun oren, worden langzaam financieel afgeknepen. Vijftig jaar na de invoering van oormerken is er nog steeds geen fatsoenlijke vrijstelling van deze dieronvriendelijke ingreep, laat staan dat er een algemeen geaccepteerd alternatief mogelijk is. Als de agrarische sector het zou willen, was het al lang in Brussel geregeld, maar de diervriendelijke chip maakt vooralsnog geen schijn van kans.
Waarom moeten koeien oormerken in?
In 1964 is in Europa bepaald dat runderen moesten worden voorzien van een oormerk, voordat ze konden worden verhandeld tussen lidstaten. De oormerkplicht komt dus voort uit de handel. Als gevolg van de BSE crisis zijn er in 1997 nieuwe regels opgesteld. Vanaf dat moment geldt er een identificatieplicht met twee oormerken voor alle koeien. De beide merken dragen dezelfde identificatiecode. Daarmee is het dier individueel geïdentificeerd. Op die manier kan de overheid ook nagaan op welk bedrijf de koe is geboren. Oormerken waren in die tijd vooral praktisch voor controleurs; zij konden vanaf de weg zien of de koeien in de wei wel geïdentificeerd waren en met een verrekijker erbij konden ze de nummers aflezen.
Wat zijn de gevolgen als je geen oormerken in doet?
Wie geen oormerken in doet, loopt niet alleen risico op strafrechtelijke vervolging, maar maakt ook kans op inbeslagname van het vee en een korting op de bedrijfstoeslagen.
Zijn oormerken niet erg fraudegevoelig?
Dat zijn ze zeker. Eind jaren negentig werd de overheid opgeschrikt door een half miljoen zogeheten ''zwevende'' runderen, dieren die nog wel leefden maar niet voorkwamen in het registratiesysteem. In diezelfde periode kwam ook het op grote schaal ''omkatten'' van schapen aan het licht. In 2001 bleek ten tijde van de MKZ-crisis dat veel koeien, schapen en geiten niet of onjuist geregistreerd waren. Dat heeft bij de schapen en geiten geleid tot de invoering van een elektronisch I&R-systeem. Een van de identificatiemiddelen van de schapen en geiten moet sinds 2009 zijn voorzien van een transponder. De rundveehouderij doet het nog altijd met de ''gele flappen''. Maar alle runderen zitten, als het goed is, inmiddels ook in een centrale database. Incidenteel komen nog gevallen van fraude met oormerken aan het licht. Veehouders lopen risico op fikse boetes en korting op hun bedrijfstoeslag. Toch is ook een elektronisch registratiesysteem niet zaligmakend. Dat elektronische I&R niet waterdicht is, bleek onlangs weer bij de schapen: in 2012 waren maar liefst 40.000 geimporteerde schapen zoek.
Zijn oormerken niet hopeloos verouderd?
Oormerken zijn echt van de vorige eeuw. Ze dateren uit de tijd dat de koeien nog buiten stonden. Nu de koeien steeds meer binnen staan, ligt omschakeling naar elektronische identificatie voor de hand. Voor de schapen en geiten is het al verplicht, er mag zelfs in combinatie met een klein oormerkje een chip worden ingebracht bij dieren die niet voor de export bestemd zijn. Helaas zijn die chips nog niet op de markt: ze moeten voldoen aan een bepaalde afleesafstand en de vraag is nog te gering. Ging de hele veehouderij maar om. Dan zou het snel geregeld zijn. Maar daar is helaas nog geen sprake van. De makers van traditionele oormerken voor runderen doen nog steeds goede zaken, dankzij de overgrote meerderheid van de boeren. Voor hen geldt vooral het kostenaspect. Die gele flappen zijn goedkoper dan een elektronisch oormerk, een bolus, of chip. Daarvoor is bovendien kostbare afleesparatuur nodig.
Is er zicht op een alternatief of een vrijstelling?
Dat moet op Europees niveau geregeld worden. Oud-staatssecretaris Bleker heeft pogingen ondernomen, maar zonder resultaat. Hij heeft in Brussel gepleit voor een maagbolus voor runderen. Deze maagbolus zou in combinatie met een protocol voor gewetensbezwaarden tot een sluitende I&R kunnen leiden. Het ingediende alternatieve voorstel is niet meegenomen in een eerder uitgewerkte impact onderzoek door de EU, zodat over de betrouwbaarheid van het voorgestelde alternatief geen uitspraken zijn te doen. Het voorstel is ook in de EU-werkgroep I&R aan de orde geweest, maar heeft daar geen medestanders gevonden. Nu ligt er een voorstel van de Europese Commissie in het kader van de identificatie van runderen, waarin wordt vastgehouden aan de verplichting dat het dier minimaal van één fysiek oormerk moet worden voorzien. Voor het tweede identificatiemiddel kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een maagbolus met een chip of een chip welke onderhuids wordt aangebracht. Een eventuele invoering van de gewijzigde verordening, op basis van elektronische identificatie van runderen, zal niet eerder dan over 5 jaar ingevoerd worden. Staatssecretaris Dijksma heeft in een brief aan de Tweede Kamer van 11 maart 2014 aangegeven dat zij zich wil inzetten voor opname in de betreffende EU-verordening van een alternatieve identificatie voor gewetensbezwaarden.
Wat is de actuele stand van zaken?
Ondertussen gaat de NVWA gewoon door met handhaving. In 2016 is bij een veehouder in Kekerdom geconstateerd dat zijn koeien geen oormerken in hadden. Het heeft geleid tot een rechtzaak. Op 23 april 2018 oordeelde de rechtbank in Zwolle (zaaknummer 08/994574-16 en 08-994505-18) dat ''de man schuldig is aan het niet registreren en oormerken van zijn runderen. Juist omdat hij zich in het verleden niet aan de wetgeving hield, is aan hem een aan- en afvoerverbod opgelegd. Hij wist hiervan, maar heeft er bij herhaling willens en wetens voor gekozen om dit verbod aan zijn laars te lappen en toch runderen verplaatst naar een andere locatie.'' Waar in eerdere rechtzaken veehouders wegkwamen met ''schuldig, maar geen straf'' veroordeelde de rechtbank in Zwolle dit keer de boer tot een taakstraf van 140 uur en een voorwaardelijke celstraf van 2 maanden met een proeftijd van 2 jaar. Daarbij telde volgens de rechtbank ook dat de veehouder zijn dieren niet goed verzorgde.
Horen oormerken niet gewoon in een la?
Dat kunnen hobbymatige houders van schapen, koeien, runderen en varkens makkelijk zeggen. Zij hebben geen toeslagen te verliezen. En als hun dieren niet in de voedselketen terecht komen, mogen zij ook een chip gebruiken (zie wiki Identificatie en registratie van runderen). Als zij de identificatie met een paspoort hebben geregeld (verkrijgbaar bij de Nederlandse Belangenvereniging van Hobbydierhouders) en hun dieren hebben aangemeld bij het I&R-systeem, dan lopen ze weinig risico. Zij kunnen zich beroepen op diverse gerechtelijke uitspraken: wel strafbaar, geen straf. Maar je moet er wel een eventuele gang naar de rechter voor over hebben.
Huib Schoonhoven maakte in 2010 een mooie reportage over de oormerkweigeraars.
Terug naar:
