uitbraak van VOGELGRIEP? alle info staat in het dossier. Klik hier
Alle gedomesticeerde pluimveesoorten zijn gevoelig voor Aviaire Influenza (AI). Ook wel vogelgriep of vogelpest genoemd.
- Hoenderachtigen, zoals kippen, kalkoenen, fazanten, kwartels, parelhoenders, patrijzen, pauwen, grootpoothoenders en hokko's
- Eenden, ganzen en zwanen
- Duiven
- Loopvogels, zoals struisvogels, emoes en nandoes
Bij de grote uitbraak in 2003 van het hoogpathogene type H7N7 bleek dat ook hobbypluimvee op beperkte schaal besmet was geraakt. Onderzoek toonde aan dat het risico op besmetting en verspreiding van het virus bij hobbypluimvee vele malen kleiner is dan bij commercieel gehouden pluimvee. Het onderzoek van destijds is inmiddels bevestigd door nadere studies. Hoewel door uitstoot van stofdeeltjes met virus, persoonlijke contacten met besmette bedrijven en contacten met wilde vogels ook hobbypluimvee bij een uitbraak van vogelgriep besmet kan raken, speelt hobbypluimvee nauwelijks een rol in de verspreiding van het virus. Het kan daarom het best met rust worden gelaten. Deze beleidslijn is ook terug te vinden in het nieuwe beleidsdraaiboek AI.
Bij de uitbraak van het hoogpathogene type H5N8 in november 2014 hebben zich geen gevallen van besmetting bij hobbypluimvee voorgedaan. Maar in 2016 en 2017 zijn er onder hobbypluimvee wel weer dieren besmet geraakt. Ook tijdens de uitbraak van hoogpathogene vogelgriep H5N8 in 2020 en H5N1 in 2021 en 2022 is hobbypluimvee besmet geraakt. De uitbraken bij hobbypluimvee waren tot dusver voor de overheid geen reden toezichtsgebieden of beschermingsgebieden rond deze locaties in te stellen.
Overdracht en insleep van virus
Besmette wilde vogels (zoals smienten) kunnen het virus op pluimveebedrijven en bij hobbypluimveehouders introduceren via vogelpoep. Onderzoek naar mogelijke insleeproutes wijst op de mogelijkheid dat uitwerpselen van besmette vogels via laarzen, kleding, gereedschap of strooisel in de stal terechtkomen, of via ratten en muizen. Een andere theorie is dat veren van besmette wilde dode vogels losraken door toedoen van aasetende meeuwen, kraaien of roofvogels. Die veren kunnen via de luchtinlaat naar binnen.
De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat ook ratten en muizen, honden en katten een rol spelen in de verspreiding van het virus. Ook dragen zoogdieren virus bij zich, zoals vossen, marters, etc. Uit de vogelgriepuitbraken van de laatste jaren is gebleken dat ook pluimvee dat binnen zit besmet kan raken, ondanks tal van hygiëne-maatregelen. Ophokken en afschermen alleen is niet voldoende.
Virusstammen die zijn aangetroffen in dode wilde vogels in de omgeving van pluimveebedrijven blijken overeen te komen met de virussen die in kippen zijn gevonden. Dat kan duiden op besmettingen vice versa. Sinds bekend is dat het virus H5N1 onder vleeskuikens kan circuleren zonder dat de de dieren direct ziek worden, is de overdracht van vogelgriep van binnen naar buiten niet langer uitgesloten.
Vaccinatie hobbypluimvee tegen vogelgriep
Ten tijde van de grote uitbraak in 2003 gold een vaccinatieverbod. Vanwege de wereldwijde verspreiding van het voor mensen gevaarlijke H5N1-virus is dit vaccinatieverbod op initiatief van de Nederlandse overheid in 2006 versoepeld. Hobbypluimvee mag sindsdien ingeënt worden tegen vogelgriep. Dat wil zeggen: de Nederlandse overheid moet daarvoor toestemming aanvragen in ''Brussel''. Deze toestemming wordt voor een nader te bepalen termijn afgegeven. Zolang er geen dreiging is en ook niet duidelijk is tegen welk type vogelgriep zou moeten worden ingeënt, heeft het weinig zin een dergelijke toestemming aan te vragen.
Vaccinatie van bedrijven is wel mogelijk, maar uit economische overwegingen nog steeds niet volledig geaccepteerd. Ook zouden bestaande vaccins niet goed genoeg werken om een uitbraak in een zeer pluimveedicht gebied snel te kunnen beheersen.
Meer over vaccinatie in het artikel: Waarom wordt er niet gevaccineerd tegen vogelgriep?
Ophokken/afschermen
De Nederlandse overheid maakt sinds 2006 ook onderscheid tussen commercieel gehouden pluimvee en hobbypluimvee wat betreft afschermen/ophokken. Bij een laag risico op besmetting mag het hobbypluimvee vrij rond lopen. Is er een uitbraak van hoogpathogene vogelgriep, dan wordt er al gauw een landelijke afschermplicht voor hobbypluimvee in gesteld. De afschermplicht houdt in dat houders contact met (uitwerpselen van) wilde vogels voorkomen.
Zoönose
Vogelgriep is een zoönose. In 2003 overleed een dierenarts aan de gevolgen van een besmetting met H7N7. Ook medewerkers die betrokken waren bij het doden van pluimvee raakten besmet. Er meldden zich 453 personen met gezondheidsklachten, voornamelijk oogvliesontsteking. Antistoffen werden aangetroffen bij 59% van huisgenoten van bestrijders die een infectie met vogelpestvirus doormaakten. Circa 50% van de 500 onderzochte personen die tijdens de epidemie contact hadden met besmet pluimvee had antistoffen tegen vogelpestvirus.
Op gemengde bedrijven van varkens en pluimvee, bleken ook de varkens antistoffen te hebben. De autoriteiten vreesden dat in de intensieve veehouderij het virus niet meer te controleren zou zijn en zich zou mengen met andere virusstammen. Gesproken werd destijds over ''virusfabrieken''.
Het beruchtste voorbeeld van een voor mensen gevaarlijke vogelgriep is de Spaanse Griep, die in 1918 wereldwijd voor zo’n 50 miljoen doden zorgde. Het verantwoordelijke virus, H1N1, was afkomstig uit vogels.
Tijdens de aanhoudende epidemie van 2021-2022-2023 (h5N1) blijkt dat ook zoogdieren besmet raken. Dat maakt dat overdracht op de mens niet wordt uitgesloten, netzo min als overdracht van mens op mens.
.
Onderzoek
Sinds de uitbraken van vogelgriep vindt er bij bedrijven geregeld onderzoek (monitoring) plaats. Ook wilde vogels worden onderzocht op de aanwezigheid van vogelgriep. Wereldwijd wordt er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Daaruit is onder meer gebleken dat het virus H5N1 geruime tijd buiten vogels kan overleven. Afhankelijk van de omstandigheden varieert de overlevingsduur van twee weken tot twee maanden. Hoe kouder en droger de lucht, hoe langer het virus in leven blijft.
Laagpathogeen en hoogpathogeen
Bij vogelgriep wordt onderscheid gemaakt tussen laagpathogeen en hoogpathogeen virus. Het laagpathogene virus is weinig ziekmakend, het hoogpathogene is zeer ziekmakend. Voor het laagpathogene virus geldt een andere aanpak dan voor het hoogpathogene virus. Bij een uitbraak van laagpathogeen virus wordt - wanneer het gaat om een type waarvoor een bestrijdingsplicht geldt (H7of H5) - alleen het besmette bedrijf geruimd, bij een uitbraak van het hoogpathogene virus worden ook bedrijven in de omgeving geruimd.
De Gezondheidsdienst voor Dieren verwoordt het verschil tussen hoog- en laagpathogeen zo:
''Laagpathogene H5 en H7 virussen vermeerderen zich in de cellen van de luchtwegen en de darm. Hoogpathogene virussen kunnen niet alleen de luchtweg- en darmcellen binnendringen, maar ook andere cellen van het lichaam, zoals die van de bloedvaten. Dat maakt een hoogpathogene variant zo gevaarlijk: er ontstaan bloedingen en het dier zal binnen korte tijd sterven.
Laagpathogene virussen veroorzaken over het algemeen niet zo veel problemen. ze kunnen geringe ziekteveroorzaken, waarbij de dieren minder eten en drinken. Ook kunnen ze leiden tot een eiproductiedaling en verhoogde gevoeligheid voor bijkomende bacteriële infecties. Een laagpathogeen virus is op zich niet zo gevaarlijk. Toch is het belangrijk dat ook deze varianten van het type H5 en H7 snel worden opgespoord en aangepakt. Tijdens het vermeerderen van het virus kan er namelijk 'per ongeluk' een hoogpathogeen virus ontstaan.''
In 2019 is in België het laagpathogene H3N1 op een groot aantal pluimveebedrijven aangetroffen. Voor dit virus geldt geen meldings- en bestrijdingsplicht, ook al gedraagt het zich agressiever dan andere laagpathogene vogelgriepvirussen. In de pluimveestallen werden grote aantallen dieren ziek, daalde de eiproductie en was er ook sprake van sterfte.
De ervaring leert dat H3N1 vooral wordt overgedragen via mensen en de wind, terwijl voor de H5-virussen ook de wilde vogels als bron worden gezien.
- plotselinge sterfte;
- ademhalingsproblemen;
- gebrek aan eet-/drinklust;
- zenuwverschijnselen;
- draaien met de nek
- oogontstekingen;
- verlaagde eierproductie;
- windeieren en bleke schalen;
- diarree;
- sloomheid;
- ruw verenkleed;
- zwelling en blauwkleuring van de kam, lellen of poten.
Kunnen duiven vogelgriep krijgen?
In het draaiboek Aviaire Influenza (AI) staat:
Het risico dat duiven worden geïnfecteerd met AI virussen is klein, maar het is niet uitgesloten. Er hebben zich wel gevallen van AI bij (wilde) duiven in onder andere Turkije, Roemenië en Zuidoost-Azië voorgedaan. De gevoeligheid van de duif kan ook per AI-virus variant anders zijn. Postduiven kunnen virus verspreiden indien zij zijn geïnfecteerd. Verder zouden zij ook via hun poten of veren virus kunnen meedragen en verspreiden als ze worden losgelaten of vliegen over gebieden waar HPAI voorkomt, bij tentoonstellingen en in geval van verzamelingen voordat de dieren op wedstrijdvlucht gaan. Grofweg vinden de tentoonstellingen plaats van november t/m januari en de wedvluchten van half maart t/m september. Vanaf juli zijn de wedvluchten voor de jonge duiven.
Terug naar:
