Zomereczeem, ook wel staart- en maneneczeem (SME) genoemd, is duidelijk seizoensgebonden en wordt veroorzaakt door een insect (zie bijlage Culicoides bij paarden in Nederland).
De klachten beginnen meestal voor de zomer en eindigen ergens tussen september en december. Niet de knut, maar één van de vele knuttensoorten brengt bij paarden de vervelende aandoening teweeg, die met het klimmen der jaren vaak steeds ernstiger vormen aanneemt. Het beestje behoort tot dezelfde familie die bij schapen en runderen het blauwtongvirus verspreidt: de Culicoïdes muggen. Er bestaan vier- tot vijfhonderd soorten van deze muggenfamilie.
SME is wereldwijd een probleem voor paarden, maar kennelijk heeft elk gebied op aarde z’n eigen knuttensoort(en) die deze hinderlijke kwaal veroorzaakt. De knut prikt het paard, laat daarbij wat speeksel achter om stolling van het bloed tegen te gaan en zuigt vervolgens bloed op. Dat speeksel veroorzaakt de allergie. Of er een allergische reactie optreedt, wordt mede bepaald door erfelijke factoren (zie bijlage).
Ontwikkeling van test zomereczeem
Wageningen Universiteit en de Faculteit Diergeneeskunde ontwikkelen een test waarmee kan worden bepaald of een paard of pony inderdaad lijdt aan SME, of dat er iets anders aan de hand is.
Preventie en therapie
Sommige houders van paarden die lijden aan SME, houden hun dieren binnen, omdat ze daar minder risico lopen op een knuttenbeet. De knut blijft immers graag buiten. Hoe vaker het dier wordt gepikt, hoe meer de allergie toeneemt. Is de allergische reactie eenmaal opgetreden, dan blijft deze aanwezig. Dieren met staart-en-maneneczeem (een betere naam is 'insectenovergevoeligheid') die toch naar buiten gaan, krijgen eventueel een speciale jas aan. Zolang er geen therapie bestaat, is dat een effectieve methode om de dieren te beschermen.
Paardenhouders verzinnen van alles om hun dieren te verlossen van de aandoening, die gepaard gaat met matige tot hevige jeuk. Voorlopig is het vermijden van contact met de culicoidesmugjes de beste preventie én ook de beste therapie. Deze bestaat uit:
- De paarden gedurende de zwermtijden van de insecten opstallen. Recent onderzoek toonde aan dat verreweg de meeste culicoidesmugjes rondom paarden tegen zonsondergang worden gezien. Het is dus belangrijk de paarden/ pony's rond die tijd op te stallen.
- De stallen voorzien van fijnmazige horren, die geïmpregneerd zijn met een insecticide. De mazen moeten zeer fijn zijn, want de mugjes zijn erg klein.
- Overweeg het gebruik van insectenwerende middelen en insecticiden zoals pyrethrines (permethrin). Sommige paarden hebben baat bij koeien-oorlabels die geïmpregneerd zijn met synthetische pyrethrines, aan de halster of ingevlochten in de staart/manen. Houd er echter rekening mee dat permethrin een giftige stof is en ook insecten als bijen en kleine zoogdieren schade kan toebrengen.
- De manen- en staartaanzet bedekken met een laagje vloeibare paraffine of mineralenolie maakt het de culicoidesmugjes lastig om de huid te bereiken. Dit is echter een bewerkelijke en rommelige methode, die zelden succesvol is.
- De larven van knutten ontwikkelen zich in stilstaand water. Ruim alle rommel in de wei op waarin zich restanten van regenwater water bevinden en voorzie de drinkbak eventueel van een fontein, zodat het water blijft stromen en de knutten er hun eieren niet in kunnen leggen.
Bestrijden van de heftige jeuk:
- Regelmatige wasbeurten met zwavelteershampoo verwijderen niet alleen korsten en schilfers, maar verminderen ook de jeuk.
- Het toedienen van glucocorticosteroïden (via de mond) kan worden toegepast om aanhoudende, hevige jeuk te verminderen.
- Wonden behandelen met zalf.
- Zie ook op deze website: artikel over zalf werkzaam tegen verschijnselen zomereczeem
Voeding en zomerczeem
Er zijn significante verschillen gevonden voor kuilgras en stro. Paarden die in de winter kuilgras eten, hebben minder last. Hetzelfde geldt voor paarden die zomer en winter als ruwvoer stro krijgen aangeboden. De interpretatie hiervan is evenwel nog niet zo eenvoudig, omdat het aanbieden van stro ook kan betekenen dat het dier binnen wordt gezet. Daarom is verder onderzoek noodzakelijk.
Er zijn diverse krachtvoeders op de markt verkrijgbaar, waarvan wordt beweerd dat ze de oplossing zijn bij zomereczeem. Er is echter nog geen bewezen product, waarbij zomereczeem gegarandeerd verholpen wordt. Wel wordt algemeen het advies gegeven om een paard niet te belasten met teveel krachtvoer, omdat het lichaam bij een allergische reactie al belast is. Kies een voerproduct met een laag eiwitgehalte(RE < 11%) en een laag zetmeelgehalte(< 25%).
De weerstand van een paard met zomereczeem kan worden verbeterd met behulp van Vitamine E, Vitamine C en mineralen zoals koper, mangaan en zink. Deze zijn belangrijk voor een gezonde huid/vacht.
Nader onderzoek
Een publikatie uit 2014 geeft meer informatie over de stand van zaken: Staart- en maneneczeem steeds verder ontrafeld (WUR)
Chantal Meulenbroeks promoveerde in 2016 aan de Universiteit van Utrecht. Zij vond bewijs voor de hypothese dat de Culicoides allergenen een zogeheten T helper 2 (Th2) immuunreactie uitlokken bij allergische paarden, zoals altijd al gedacht werd.
Ook stelt ze dat het afweersysteem van niet-allergische individuen wel degelijk reageert op de allergenen maar dan met een zogeheten T helper 1 (Th1) immuunreactie. Stimuleren van de Th1 reactie en/of remmen van de Th2, zou de aangewezen weg kunnen zijn bij de ontwikkeling van nieuwe therapieën, zeker wanneer hiervoor door dit onderzoek op termijn ook geschikte eiwitten gevonden worden. Deze bevindingen geven ook meer inzicht in het werkingsmechanisme van allergische reacties in het algemeen en mogelijk aanwijzingen voor een therapie.
Basofielen (een type witte bloedcellen) kunnen een rol spelen in het onderdrukken van het afweersysteem. Dat doen ze door het activeren van regulatoire T-cellen tijdens een allergeen-specifieke reactie. Dit zou ook een aangrijpingspunt kunnen zijn voor de behandeling van SME.
Gerelateerde berichten:
- Zomereczeem bij paarden te voorkomen door gerichte fok
- Zalf werkzaam tegen verschijnselen zomereczeem
- Supplement werkzaam bij staart- en maneneczeem
- Zwitserse wetenschappers ontwikkelen vaccin tegen zomereczeem
Terug naar:
