Uit Levende Have, december 2007
door Jinke Hesterman
Nederlands echtpaar kiest voor de Baudet du Poitou
Zachtaardige ezel met een hoofd zo groot als van een paard
In Frankrijk wedijveren de zeldzame Grand Noir du Berry en de Baudet du Poitou om de gunst van de ezelliefhebber. In Nederland zijn de houders van deze uiterst zachtaardige dieren op de vingers van een hand te tellen. Jos en Ilse Freriksen kozen voor de Poitou.
Bonte geiten, rolduiven, Saksen eenden, blauwe bosfazanten, pauwen, Brahma’s en Twentse hoenders, een Gottinger minivarken, een Tinker paard – voor Jos en Ilse Freriksen geldt: doe maar apart, anderen doen al gewoon genoeg. Zo kwam er twee jaar geleden in plaats van een nieuwe auto een ezel. Ruimte genoeg rond de boerderij aan het Twente Kanaal, waar ze over drie hectare beschikken. Inmiddels zijn ze al een paar keer op en neer naar Frankrijk geweest waar de Grand Noir du Berry en de Baudet du Poitou tot publiekslievelingen zijn uitgegroeid. Beide rassen zijn super zeldzaam. De Grand Noir du Berry staat er met 800 dieren getalsmatig iets beter voor. De keuze van Jos en Ilse viel op de Poitou, de ezel met rastalook, iets groffer gebouwd dan de Grand Noir du Berry, maar minstens zo lief en zeker zo sterk.
Het stamboek voor de Baudet du Poitou telt slechts driehonderd goedgekeurde dieren. Daarmee staat het ras nog steeds te boek als superzeldzaam. Het goede nieuws is dat het er wel zeven keer zoveel zijn als dertig jaar geleden. Het stamboek selecteert vooral op afstamming en veel minder op uiterlijke kenmerken. Zo kan het gebeuren dat ook kortharige Poitou-ezels worden goedgekeurd. Belangrijkste criterium is of beide ouders ook in het stamboek staan. Zo ja, dan wordt het veulen ook toegelaten. Aanvankelijk gebruikten de fokkers een A- en een B-stamboek. Het A-stamboek is voor veulens met twee stamboekouders. Alle ezels met een B-moeder en een A-vader werden in het B-stamboek opgenomen. Dit stamboek is inmiddels gesloten.
Kruisingen
Sinds dertig jaar geleden rond het ras een reddingsactie op touw is gezet, zijn er ook heel wat dieren zonder stamboekkwalificatie bij particulieren terecht gekomen. Tweederde van de Poitou’s bevindt zich in Frankrijk, eenderde daarbuiten. Vele zijn het resultaat van kruisingen. Twaalf lopen er nu in Ambt Delden: twee hengsten met overwegend Poitou-bloed en tien merries.
Jos en Ilse Freriksen zijn daarmee de grootste Poitou-fokkers van Nederland. Want dat is waar zij naar streven. Hun merries zijn nu weliswaar niet honderd procent raszuiver – ‘’Die bestaan bijna niet en als ze er al zijn, kunnen wij ze niet betalen’’, merkt Jos Freriksen op - maar de nakomelingen zullen wel steeds meer het ideaalbeeld benaderen. ‘’We willen een zo zuiver mogelijke Poitou: groot, grof gebouwd, en met lang haar. Ook al voldoen ze niet in alle opzichten aan de rasbeschrijving, ze kunnen best voor mooie nakomelingen zorgen. Volgend jaar verwachten we veulens te hebben die geschikt zouden zijn voor het A-stamboek. Maar we fokken niet alleen op uiterlijk. Gezondheid en karakter zijn even belangrijk.’’
Van de merries die bij Jos en Ilse in de wei staan, dragen een paar, net als de twee hengsten, de karakteristieke lange, krullerige vacht. Er lopen kruisingen tussen van Poitou x Grand Noir du Berry en van Poitou x Andalusische ezel. Al die kruisingen vormen zeker geen bedreiging voor de Poitou. Integendeel. Binnen het beperkte aantal stamboekdieren doet zich een betrekkelijk hoge bloedverwantschap voor. De kruisingen zorgen voor de nodige genetische diversiteit. Wanneer particulieren zoals Jos en Ilse Freriksen het op zich nemen om van die kruisingen weer op Poitou-gelijkende dieren te fokken, is dat alleen maar winst.
Rug
De merrie die in augustus een veulen ter wereld bracht, doet met een schofthoogte van ongeveer 1.60 m. de bijnaam van de Poitou zijnde de ‘’grootste ezel ter wereld’’ in elk geval eer aan. Aan haar iets holle rug is te zien dat de merrie niet voldoet aan de rasbeschrijving. Die spreekt van een lange rechte rug. Ook de lange, krullerige vacht ontbreekt bij deze merrie, waardoor ze in eerste instantie meer doet denken aan een Grand Noir du Berry dan aan een Poitou. Maar haar hoogte, haar machtig zware ledematen, haar brede knieën, haar gespierde dijen, haar lange en grote hoofd, zo zwaar dat ze het graag even op een mensenschouder te rusten legt – deze moeder heeft ongetwijfeld veel Poitou-eigenschappen doorgegeven aan haar veulen. Jos en Ilse Freriksen zijn dan ook reuze benieuwd hoe de kleine merrie er straks uit komt te zien. Zal ze een schofthoogte van minstens 1.40 m bereiken? Zullen haar knieen een omvang hebben van 30 centimeter en zal het meetlint rond de borst 1.54 m aanwijzen? Zal ze een gewicht bereiken van 350 kilo? En zullen haar oren 34 cm lang zijn?
Hoeven
Voor de Franse dierenarts Jacques Moreau is de hoef het zekerste teken om de oorsprong van een Baudet (ezel, langoor) du Poitou (streek in Frankrijk) te herkennen. Als een Poitou onder zijn ouders of zijn grootouders een ezel van het "kleine soort" heeft, zal hij bijna beslist kleine hoeven hebben. Maar ook de bijzonder lange en beweeglijke oren die meerdere standen kennen, waaronder de naar beneden geklapte ‘’ruststand’’, zijn kenmerkend voor de Poitou. De vacht hoeft dus niet per se lang te zijn, maar over de rug mag in elk geval geen donkere streep lopen en de snuit, de neus en de omtrek van de ogen moeten grijs zijn, net als de onderkant van de buik en het binnenste van de dijen.
De oorsprong van Baudet van Poitou is onbekend. Sommige bronnen beweren dat de Poitou uit Afrika komt en via Spanje in het westen van Frankrijk is beland. Hij staat in elk geval te boek als het oudste Franse ezelras, dat een bijzondere reputatie opbouwde door kruisingen met de Poitevine Mulassière. Tijdens de ‘’mulassiere-industrie’’, die twee eeuwen stand hield en grote hoeveelheden muildieren opleverde voor de agrarische sector en het leger, had men de beschikking over zo’n duizend fok-Poitou’s. De mechanisatie van de landbouw en het verdwijnen van de economische afzetmogelijkheden gedurende twee wereldoorlogen, maakten een einde aan deze ontwikkeling. In 1977 waren er nog maar 44 dieren over.
Christine Bertoni heeft op http://baudetdupoitou.online.fr een grote hoeveelheid gegevens verzameld over het ezelras. Zij stelt: ‘’De huidige voorliefde van het publiek kan niet verhullen dat het bestand nog in de gevarenzone verkeert. De bescherming van Baudet du Poitou vraagt investering, volharding, strengheid en innovatie van iedereen die erbij betrokken is.’’
Prijzen
Belangrijke speler is de SABAUD, Association de la Sauvegarde du Baudet du Poitou. Deze vereniging, een initiatief van het Franse Ministerie van Landbouw en Visserij, heeft talrijke wetenschappers, dierenartsen en fokkerijdeskundigen aan zich weten te binden. De doelstellingen zijn: promotie en behoud van het genetisch erfgoed dat door de Poitou wordt vertegenwoordigd. Gewerkt wordt aan een verdere ontwikkeling van de kennis over anatomie, biologie, genetica, voeding, ziektenleer, en voortplanting van deze ezel. Zo is er ook het idee van kunstmatige inseminatie gelanceerd, een unicum in de ezelwereld.
Aangezien het aantal Poitou’s nog steeds zeer beperkt is en de vraag toeneemt, is de verwachting dat de prijzen verder zullen stijgen. Nu al wordt er zesduizend euro voor een veulen gevraagd, weet Jos Freriksen. Nog altijd een fractie van wat een Poitou vroeger waard was (twee boerderijen plus grond), maar genoeg om het ras hetzij in verkeerde handen te brengen, hetzij door een nieuwe economische betekenis definitief te redden van de ondergang. Vooralsnog zien Jos en Ilse Fereriksen geen gouden bergen aan de horizon. ‘’We weten niet of er wel voldoende vraag is’’, schetsen de twee de onzekere toekomst van hun Poitou-avontuur. ‘’Trouwens, de mooiste veulens houden we zelf. Het is allemaal nog hobby.’’<<
Meer weten? Twentse Ezelhoeve
