Bij welke diersoorten komt het Schmallenbergvirus voor?
Het Schmallenbergvirus is tot dusver aangetroffen bij zieke volwassen runderen en misvormde kalveren, schapen- en geitenlammeren. Runderen en schapen blijken het meest gevoelig. Naar alle waarschijnlijkheid zijn mensen ongevoelig voor het virus.
Hoe wordt het Schmallenbergvirus verspreid?
Het virus wordt overgedragen door knutten. Deze knutten zijn actief vanaf het voorjaar tot diep in het najaar (afhankelijk van de weersomstandigheden). Men gaat ervan uit dat het virus zich gedurende ongeveer vier tot zes dagen verspreidt door het lichaam van schaap of koe. Het virus kan ernstige schade aanrichten net in de periode dat zich bij het lam of kalf het centrale zenuwstelsel ontwikkelt. Bij het lam is dat ongeveer tussen dag 25 en dag 50 van de dracht en bij het kalf tussen ongeveer dag 62 tot dag 96 van de dracht.
Het Schmallenberg-virus blijkt ook via sperma overdraagbaar. Bij Duits onderzoek is sperma van zes verschillende besmette stieren geïnsemineerd in zes koeien. Geen van de geïnsemineerde dieren vertoonde klinische verschijnselen van de ziekte. Maar bij twee van de zes runderen kon de besmetting wel worden bevestigd met een zogenoemde RT-PCR-test. De Duitse onderzoekers zeggen op grond van de eerste onderzoeksresultaten dat weinig virus nodig is om een besmetting te kunnen veroorzaken.
Welke symptomen hebben de besmette lammeren?
De lammeren vertonen ernstige neuromusculaire afwijkingen zoals arthrogrypose (kromme poten), ankylose (vastzittende gewrichten), scoliose en kyfose (kromme ruggen), torticollis (gedraaide nekken), verkorte bovenkaken en afwijkingen aan de hersenen. Ook komen er zogeheten ''domme lammeren'' voor. Zij zien er ogenschijnlijk gezond uit maar weten niet wat ze moeten doen. De ooien zelf vertonen geen ziekteverschijnselen, maar hebben wel hulp nodig bij aflammeren.
Welke symptomen hebben de besmette koeien?
De koeien krijgen last van ernstige diarree, soms koorts en een daling van de melkproductie. Ook doen zich geboortes van misvormde kalveren voor. Het aantal vastgestelde besmettingen is vele malen kleiner dan het aantal meldingen van misvormde kalveren. Daarbij moet bedacht worden dat de dracht van een rund langer duurt en dat de risico's voor het ongeboren kalf zich mogelijk voordoen in de periode tussen dag 62 en dag 96 van de dracht. Daarna resteren bij het rund nog 180 tot 220 dagen dracht. Het is mogelijk dat het immuunapparaat van het rund in die lange periode het virus verwijdert, waardoor het na de geboorte van het kalf niet meer is aan te tonen.
Hoe groot is de kans dat mijn schapen, geiten of runderen zijn besmet met het Schmallenbergvirus?
Gezien het verspreidingsgebied is de kans groot dat veel dieren besmet zijn geraakt in zomer en najaar van 2011. Ook in 2012 kwamen er nog meldingen binnen. Door de opgebouwde immuniteit was het een tijd lang rustig. Sindsdien doen er zich weer een beperkt aantal gevallen per jaar voor. De kans dat je te maken krijgt met Schmallenberg is afhankelijk van het tijdstip waarop je je ooien laat dekken. Valt de tweede maand van de dracht in het knuttenseizoen, dan is er bij aanwezigheid van besmette knutten een zeker risico.
Waar komt het Schmallenbergvirus vandaan?
Het is nog altijd onbekend waar het Schmallenbergvirus vandaan komt. Dit virus is nieuw in de EU. Het vergelijkbare Akabanevirus is een bekende ziekteverwekker bij herkauwers in Azië en Australië. Het kan zijn dat het virus is meegekomen met knutten of met runderen/schapen die zijn geimporteerd en dat er een mutatie heeft plaatsgevonden. De deskundigen zijn het er nog niet over eens of dergelijke virussen overleven in knutten of in besmette dieren.
Zijn er testen om dit virus op te sporen?
Er is een PCR-test ontwikkeld voor het Schmallenbergvirus. Dat is een test waarmee het virus kan worden aangetoond in een besmet dier. Als een PCR-test positief is, dan gaat het om een recente besmetting. Het virus kan met deze test immers alleen aangetoond worden bij zieke dieren die het Schmallenberg-virus in het bloed hebben. De periode dat dieren het Schmallenberg-virus in het bloed hebben duurt normaal niet langer dan circa een week. Het Schmallenberg-virus is waarschijnlijk een vector-overdraagbare ziekte waarbij de vectoren die de ziekte overbrengen - knutten en muggen - in een beperkte periode actief zijn.
Iets anders is een test voor het aantonen van antistoffen. Met zo'n bloedtest kan vastgesteld worden of een dier in contact is geweest met het virus. Afweerstoffen blijven tot lange tijd na infectie aanwezig in het lichaam, terwijl het virus bij een dier snel uit het lichaam wordt verwijderd. Bij ongeboren lammeren en kalveren kan het virus zich langer handhaven in het lichaam.
Is er een vaccin tegen het Schmallenbergvirus?
Er is inmiddels een vaccin ontwikkeld, met goede testresultaten.
Komt het Schmallenbergvirus bij alle schapenrassen voor?
Het Schmallenbergvirus is tot dusver vooral aangetroffen bij productierassen, zoals Texelaars, Swifters. Dat heeft ermee te maken dat gebruikers van deze rassen hun ooien vroeg in het seizoen laten dekken, waardoor bij hen zich de eerste geboortes van misvormde lammeren voordoen. Het zegt vooralsnog niets over de eventuele gevoeligheid voor dit virus van schapenrassen die voor de hobby worden gehouden..
Waar moeten houders van schapen, geiten en koeien op letten?
Houders van koeien moeten letten op diarree en op de geboorte van misvormde kalveren. Houders van schapen en geiten die in het knuttenseizoen zijn gedekt, moeten letten op misvormde lammeren en moeilijk verlopende geboortes, afhankelijk van het tijdstip van dekking en het tijdstip van besmetting.
Wat moeten dierhouders doen als lammeren en kalveren misvormd geboren worden?
Ze kunnen dan het beste hun dierenarts bellen. Sinds 6 juli 2012 is de meldingsplicht voor het Schmallenbergvirus opgeheven. Dierhouders zijn dus niet meer verplicht zich te melden bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) als er misvormde schapen-/geitenlammeren of kalveren worden geboren. De dierhouder moet zich in deze gevallen wenden tot zijn dierenarts voor advies en eventueel nader onderzoek.
Bouwen besmette dieren immuniteit op?
Ja. Nog niet bekend is hoe lang dieren immuun blijven.
