door Jinke Hesterman
De Raad voor Dieren Aangelegenheden (RDA) heeft een tien-puntenplan opgesteld voor de paardenmarkten in Nederland. De aanbevelingen zijn ingrijpend, maar de opdracht die erin besloten ligt, is onontkoombaar. Willen de paardenmarkten kunnen blijven voortbestaan, dan zal er heel wat verbeterd moeten worden.
''We hebben in ons advies het welzijn van het paard centraal gezet'', zegt Hetty van Beers, voorzitter van het forum dat de zienswijze voorbereidde. Dat uitgangspunt heeft ertoe geleid dat het fenomeen van paardenmarkten veel breder is bekeken dan staatssecretaris Van Dam in zijn adviesaanvraag had aangegeven. Hij had gevraagd om een advies over een mogelijke ontkoppeling van stressvolle evenementen en paardenmarkten. En over het voorkomen van incidenten. Simpel gezegd: kunnen de paarden uit de buurt van kermislawaai en luidruchtige bezoekers worden gehouden? Zo ja, wat is daar voor nodig? En hoe maken we een eind aan de aanhoudende klachten over aantasting van het dierenwelzijn?
Het RDA-forum kreeg een heikele kwestie voorgeschoteld en kwam er al gauw achter dat de vraagstelling te beperkt was. Van Beers: ''Er is een grote diversiteit aan paardenmarkten. We hebben ervoor gewaakt om te generaliseren. Na bezoek aan een aantal paardenmarkten, hebben we ons blikveld verbreed. We werden positief verrast door de inzet van de organisatoren om de zaken goed te regelen. Het is hen veel waard om uit te dragen waar ze voor staan. Ze realiseren zich goed dat ze kritisch worden gevolgd en beoordeeld. Men heeft begrip voor wat er in de samenleving speelt.''
Tracking & tracing
Door de problematiek van de paardenmarkten niet te beperken tot incidenten en stress bij paarden, kreeg het RDA-forum een goed beeld van alles wat er op en rond paardenmarkten speelt en wat er goed en niet goed gaat. Van het transport van de paarden, het lossen, het verblijf en de afvoer. Zo is er bijvoorbeeld geen ''tracking & tracing'', aldus Van Beers. ''Een punt van zorg.'' Organisatoren van een paardenmarkt weten niet waar de aangevoerde paarden vandaan komen of wie hun eigenaar is. Het bracht het forum tot de aanbeveling om de paarden en hun houders bij aankomst op de markt te controleren op identiteit: van wie zijn de paarden, waar komen ze vandaan en waar gaan ze naar toe? ''Dat betekent wel dat de wetgever ook aan zet is'', merkt Van Beers op. ''Het verplicht stellen van tracking en tracing zal wettelijk geregeld moeten worden. Controle op identificatie en registratie is geen taak van de gemeenten, maar van de NVWA. Die bal ligt dus bij het ministerie, bij de Tweede Kamer.''
Protocol welzijn paardenmarkten aanscherpen
Het is een van de tien verbeterpunten die de RDA in het advies op een rij zet. Ander punt is een aanscherping van het ''protocol welzijn paardenmarkten''. Het bestaande protocol heeft gesignaleerde misstanden tot dusver onvoldoende weten te voorkomen. Vandaar dat de RDA adviseert vakbekwame controleurs aan te stellen die het welzijn van de aangevoerde paarden moeten checken. Kathelijne Visser, bekend expert op het gebied van het welzijn van paarden, is door de RDA geraadpleegd over de risico's die een paardenmarkt met zich meebrengt. Ook heeft zij in kaart gebracht waar controleurs op moeten letten, de signalen die paarden afgeven, wat je wel en niet met een paard mag doen, de risicofactoren. ''Alle teksten zijn wel drie keer gewikt en gewogen'', zegt Van Beers.
De RDA adviseert in het protocol op te nemen dat elk individueel paard op basis van een lijst dierparameters wordt beoordeeld door een dierenarts, paarden met verwondingen of tekenen van verwaarlozing niet worden toegelaten, net zomin als paarden met staarten die na 2001 zijn gecoupeerd. Tevens adviseert de RDA dat er altijd vers drinkwater moet zijn voor alle paarden, dat er permanent toezicht is bij de aangebonden paarden, dat paarden zo aangebonden worden dat ze wel kunnen eten en drinken als zij dat willen, terecht kunnen op een noodopvangplaats.
Ambitieus
De RDA is er met het advies duidelijk op uit een aantal grondige verbeteringen te bereiken. Paardenmarkten kunnen gerust gehouden worden, het is een door de maatschappij geaccepteerd fenomeen, maar het welzijn van paarden mag niet langer in het gedrang komen, is de algehele strekking. Een volledige ontkoppeling van stressvolle evenementen en paardenmarkten is niet noodzakelijk, zolang paarden er maar geen hinder van ondervinden. Er kan bijvoorbeeld een dichte afscheiding worden geplaatst tussen de locatie waar de paarden staan en de plek waar veel volk komt en harde muziek uit de luidsprekers klinkt. Ook is het mogelijk een paar straten verderop feest te vieren, luidt het praktische advies.
Het is nogal wat, erkent Hetty van Beers. ''Het kan er best op neerkomen dat het organiseren van een paardenmarkt voor sommige gemeenten onmogelijk wordt'', geeft ze toe. ''Alle maatregelen die het welzijn van de paarden voor, tijdens en na het evenement moeten waarborgen, kosten ook geld. Maar wij kunnen ons niet door de financiële mogelijkheden van gemeenten laten leiden.''
Protocol als bijlage bij vergunning
De leden van het forum paardenmarkten zien hun taak nog niet beëindigd, ook al ligt het advies inmiddels bij de Tweede Kamer. ''Wij gaan zelf niet het protocol schrijven, dat is aan betrokken partijen'', geeft Hetty van Beers aan. ''Maar we hopen dat het protocol met ingang van 1 september 2017 als bijlage wordt opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordeningen of bij het verstrekken van vergunningen voor het houden van een paardenmarkt. We willen daarover afspraken maken met gemeenten waar de grote paardenmarkten worden gehouden. Dat is inderdaad aardig ambitieus. Maar we hebben wel het idee dat alle partijen serieus aan de gang gaan met de inhoud van de zienswijze''
Feiten over paardenmarkten
Paardenmarkten kennen een rijke historie. Reeds in het jaar 840 werd melding gemaakt van een georganiseerde paardenmarkt in Valkenburg. Tegenwoordig zijn er in Nederland jaarlijks ongeveer 100 paardenmarkten. De paarden die daar verhandeld worden, zijn voornamelijk paarden, pony’s en ezels voor recreatie en slacht.
Het aantal aangevoerde dieren fluctueert over de jaren, maar lijkt wat terug te lopen. Drie paardenmarkten in Nederland, te weten Zuidlaren, Hedel en Elst kenden in 2010 een aanvoer van meer dan 2000 paarden per markt. In 2016 werden er in Zuidlaren en Hedel ruim 1200 paarden aangevoerd en in Elst een kleine 900 paarden. De aanvoer op middelgrote markten, zoals de voorjaarsmarkt in Zuidlaren, de markt in Bemmel, Lottum, Goor en Oudeschoot schommelt tussen de 500 en ruim 1000 paarden. Het merendeel van de markten heeft een aanvoer van enkele tientallen tot enkele honderden paarden. (Bron: zie bijlage)
