Levende Have, oktober 2006
Met de hanen naar een bevriende boer
Stein moest weg, Guus moest weg en toen Abel
‘’Als je dieren uitnodigt op je erf, nodig je ook de dood uit’’, zei een veearts eens. En hij kon het weten. Samenwonend met Wyandottekrielen bleek één van mijn kippen een zoon te hebben gebaard. Hij ontving de stoere naam Stein, zorgde voor nageslacht, leefde vrij lang en gelukkig en toen moest hij weg…
door Alma Huisken *)
Kuikens! Voor het eerst van mijn leven waren er kuikens op het erf, geboren in het nachthok, schuilend onder moeders rokken of heen en weer schietend
als strandlopertjes aan de vloedlijn. Elke dag genoot ik van mijn pittige, zwart-wit gestreepte tweetal. Van wandelende eieren-met-een-kopje-eraan ontwikkelden ze zich tot stevige belhamels. Klauterend op de rug van hun moeder, piepend en zingend als kanaries en elkaar snavel aan snavel aanstarend in hun eerste schermutselingen. Haantjes? Nee, één haan en een hen. Ik doopte ze Stein en Neeltje. Ze groeiden als kool en kregen prachtige gele poten. Over hun dijen zakte het streperig vederkleed als de pijpen van een vooroorlogs badpak. Het duo stal mijn hart en Stein stal al snel de maagdelijkheid van zijn tantes. En vast ook van zijn moeder en zus, want in de kippenwereld geeft men niks om Oedipus of incest.
Daar school natuurlijk het probleem. Eén keer fokken met moeder-zoon of broer-zus kan nog nét, volgens kenners bij wie ik mijn licht opstak (want Stein werd vader van vijf kuikens), maar het gevaar van fikse inteelt dreigde. Daar
wilde ik van verschoond blijven, gealarmeerd door onthutsende verhalen over uitsluitend in cirkels lopende kuikens of zelfs mismaakte dieren.
De conclusie leek helder: Stein moest weg. Na anderhalf jaar de baas te zijn geweest in de kippentuin. Na een leven waarin hij zijn eigen vlier uitkoos, z’n dames zorgvuldig hoedde én enthousiast trad (voor wat hoort wat), precies wist waar de pissebedden zich vermenigvuldigden en met luider stemme kond deed van het ochtendgloren.
Vanzelfsprekend informeerde ik eerst bij kippenhoudende buren of zij behoefte hadden aan een beeld van een haan. ‘’Gunst, nee, wat jammer, want hij is prachtig, maar ik wil dit seizoen geen kuikens’’, klonk het. En: ‘’Nee, dank je, ik heb onder mijn achttien kuikens twaalf haantjes, dus…. Maar veel succes ermee!’’ Zo ging het voort. Een drieste dorpsgenoot adviseerde Stein over het hek van de kinderboerderij te werpen, onder het motto ‘dat doet iedereen, dus één haan meer of minder…’ Misschien was het kinderlijk om te veronderstellen dat je iemand pleziert met een haan. Alle bevraagden haakten af, tot buurman C. onverwacht gretig bleek.
Ik was blij, maar bij thuiskomst werd me duidelijk gemaakt dat C. in Stein het spreekwoordelijke gebraden haantje zag. Een mogelijkheid waarop ik niet nog was gekomen. ‘’Denk je nou echt dat C. hem houdt?!?’’ vroeg mijn partner. ‘‘Die gaat de pan in, hoor!’’
Ja, wacht even, dan kan ik Stein net zo goed zelf opeten, meende ik. Immers, een haan die zo frank en vrij leefde, die zoveel lekkere wilde en biologische hapjes kreeg – van mug tot wurm, van braam tot broccoli, van haver tot gort – zo’n dier is natuurlijk niet te vergelijken met welke winkelkip dan ook. Aan zo’n haantje kun je nog eens je hart ophalen.
Als je dan wel eerst het hart hebt om hem te slachten.
En dat had ik niet.
Bezwaard gemoed
Vriend Martin, excellent biologisch boer en zelf houder van een bonte toom Friese hoenders, schoot me te hulp. Ik wist dat hij zijn vriezer in september verrijkte met het surplus aan hanen van eigen erf (‘voor de soep’), dus durfde ik hem te benaderen in casu Stein. ‘’Als jij hem vanavond nu van zijn stok haalt, in een doos apart zet en morgenochtend meeneemt naar mij, wil ik hem wel voor je slachten’’, sprak Martin geruststellend over de telefoon. ‘‘En ik maak hem ook nog schoon voor je.’’
De middag voor de moord liep ik met een bezwaard gemoed rond, maar het moest. Geen cirkelende kuikens wilde ik, geen verzwakt geslacht door mijn lafhartige houding. ’s Avonds, in het duister, met dikke tuinhandschoenen aan, stond ik lang te aarzelen voor het nachthok. Ik hoorde goedgemutst gemompel en gestommel wanneer een kip eens op haar stok verschoof. Bij een klein lichtje wierp ik de deur open, ontwaarde Stein en deed een razendsnelle greep. Hebbes! Op zijn ijselijk geschreeuw had ik niet gerekend, maar ik herinnerde me Martins woorden: ‘‘Wat je ook doet, NIET loslaten!’’ Ik frommelde Stein in de doos, zette hem in de kas, sprak hem geruststellend toe (waarbij ik me als de slang in het paradijs voelde) en ging – zelfs na drie borrels – trillend naar bed.
De volgende morgen, nog immer bezwaard, reed ik naar Martin. Een schoon geschrobde plank en een flink mes lagen al klaar in de schapenstal. Hij nam Stein rustig uit de doos, klemde hem tussen zijn benen en draaide het nekje om, mij bedaard uitleggend dat het stuiptrekken nog wel even kon duren. Ik stond erbij en keek ernaar, ijskoud, ongeveer twintig centimeter zwevend boven de stalvloer en niet gelovend dat ik dit gemoord toestond. Mijn hemel, die mooie Stein, bij mij geboren, vertrouwde mij toch? Gisteren nog liep hij babbelend achter me aan en nu liet ik hem de nek omdraaien…
Verantwoordelijkheid
Het moet de kalmte van Martin geweest zijn, en zijn kunde, die me overtuigden dat het slachten van een haan hoort bij de natuurlijke gang van zaken op een boerderij, of onder kippenhouders. Als schapenboer gaat Martin dagelijks om met dieren en dat zijn behalve levende ook zieke, of stervende. Bovendien leerde ik dat kippen houden niet altijd kinderboekenromantiek is: als mens neem je verantwoordelijkheid voor dieren, maar beslis je ook over hun lot. En als dat je niet wilt, moet je geen dieren nemen. Zo simpel is het.
Door Steins verscheiden werd de boer in mij volwassen. Althans, voor een deel. Want slachten kan ik nog steeds niet zelf, dat doet Martin voor me. Voor de tweede haan, Steins zoon Guus, vond ik godzijdank een bevriend huis waar Guus nog steeds victorie kraait. Maar voor haan drie, de van buren gekregen (!) Abel, kwam ik weer in de stal van Martin terecht, nadat een buurman Abel zo teder van zijn stok lichtte (veel beter dan ik met Stein deed) dat hij slechts een verbaasd kukeltje liet horen.
Temidden van jonge rammen die ritselend van hun hooi aten en omgeven door boerenzwaluwen die boven onze hoofden scheerden, kwam Abel aan zijn einde.
Net als bij Stein plukte Martin hem niet maar vilde hem (‘dat scheelt een hele hoop werk’), verwijderde voorzichtig ballen, longen, krop en gal en gaf me poten, bast en borst mee, samen met het hart en het schoongemaakte maagje. En alweer, ook net als bij Stein, stond ik versteld van het vlees. Zo mooi roodbruin, zo schitterend dooraderd met maïsgele spoortjes, het leek wel wild. Het is natuurlijk wild.
Ik genoot volop van beide hanen, als soep en als stoofvlees. Ik dronk op ze. En ik zei bij het verorberen welgemeend wat de oude, wijze Indianen spraken wanneer ze een hert schoten of een zalm vingen: ‘‘Bedankt dat je stierf voor mij en dat ik me met jou mag voeden.’’
*) Alma Huisken woont in Noord-Groningen en is freelance publiciste, gespecialiseerd in koken, reizen en (moes)tuinieren.
Tips
Slachten van eigen kippen voor eigen gebruik is volgens de wet toegestaan, mits dat met de nodige kennis van zaken gebeurt en het dier vooraf wordt verdoofd. Wie nog nooit eerder een haan heeft geslacht, kan het beste eerst het ‘’kunstje’’ afkijken bij iemand die er ervaring mee heeft.
Je kunt een kip onder zeil brengen met behulp van een electronarcosetoestel, in Nederland niet verkrijgbaar, maar wel in België (www.neerhof.be). Kost paar honderd euro. Na een stroomstoot is het dier zodanig verdoofd dat er ook veel minder stuiptrekkingen zijn bij de handelingen die daarop volgen.
