Uit onderzoek is gebleken dat het fokken op resistentie tegen wormen bij schapen mogelijk is. Wanneer men gaat fokken op ongevoeligheid voor wormen, zal de totale wormdruk in de koppel verlagen. Uiteindelijk levert dat minder zieke dieren op.
Erfelijke aanleg
De gevoeligheid voor worminfecties bij schapen heeft gedeeltelijk te maken met erfelijkheid. De dieren kunnen een erfelijke aanleg hebben voor een verslechterde weerstand of een verslechterde weerbaarheid. In geval van een verslechterde weerbaarheid, ofwel resilientie, heeft het dier niet het vermogen om in moeilijke omstandigheden goed te kunnen functioneren.
Zowel het aangeboren als het verworven immuunsysteem spelen hier een belangrijke rol in. Het immuunsysteem zorgt ervoor dat er geen infectie kan ontstaan. Het fokken op resistentie, ofwel ongevoeligheid voor wormen, is door de erfelijke aanleg mogelijk. De houder zal moeten fokken op twee verschillende genetische eigenschappen, namelijk weerstand en weerbaarheid.
Fokken op genetische eigenschappen
Wil een houder gaan fokken op resistentie, dan zullen de dieren met een verslechterde weerstand afgevoerd moeten worden. Voor fokken op ongevoeligheid moet er een genetische selectie plaatsvinden. De selectie zal gaan op basis van de variatie in het fenotype, dat toegeschreven is aan het DNA. De genetische schattingen van de erfelijkheid van resistentie voor worminfecties zijn variabel en afhankelijk van de gemeten fenotype. Het fenotype moet daarom ook betrouwbaar en meetbaar zijn. Wormeitellingen zijn een voorbeeld van het meten van het fenotype. Het onderzoeken van bloedarmoede en de immuunrespons, waaronder worminfecties-specifieke IgA en IgE, kunnen ook dienen bij een genetische selectie. De fenotypes kunnen echter beïnvloed worden door wormsoorten en vroegere blootstelling.
Kortom: gevoelige dieren zijn te herkennen door
• wormeitellingen van individuele dieren op een aantal momenten (resistentie)
• uiterlijke waarnemingen: diarree, bloedarmoede, groei, vitaliteit, etc. (resilientie)
Een selectie op basis van alleen de uiterlijke waarnemingen bevoordeelt de dieren met een grote resilientie. Dit hoeven niet de dieren te zijn met een lage wormei uitscheiding, dus met een grote weerstand. Het fokbeleid zou daarom niet alleen moeten bestaan uit uiterlijke waarnemingen maar ook uit wormeitellingen.
Uit onderzoek is gebleken dat een aantal rassen van nature meer weerstand hebben tegen worminfecties. Namelijk de rassen Barbados Blackbelly, Scottish Blackface (zie foto), US St. Croix, Indonesisch dunne staart, Indische Galore, Afrikaanse rode Maasaai en daarnaast de Florida inheemse rassen en de Gulf Coast inheemse rassen. Door te fokken met deze rassen zou er in de toekomst resistentie kunnen worden ontwikkeld. (1)
NSFO werkt met fokwaarde voor wormresistentie
De NSFO (Nederlandse Organisatie van Schapen- en Geitenfokkers) werkt sinds 2018 aan een fokwaarde voor wormresistentie. Ze selecteren dieren op basis van uitscheiding van wormeitjes. Ook uit het speeksel is op te maken hoeveel antistoffen, oftewel immunoglobulinen (IgA), een schaap tegen wormen heeft. Een dier met een hoge IgA is beter bestand tegen wormen.
Meer dan een derde van de dekrammen die in 2020 zijn ingezet voor stamboekregistratie, is geboren uit een moeder met een fokwaarde voor wormresistentie. Inmiddels hebben meer dan 20.000 schapen hebben een fokwaarde voor wormresistentie.
Deze aanpak is vooral interessant voor houders van grote aantallen schapen, die geen gebruik kunnen maken van het zogeheten evasief beweiden. (2) Het evasief beweiden, waarbij schapen niet lopen in besmette percelen, waar wormeieren zich hebben ontwikkeld tot larven, is nog altijd de meest effectieve methode om de wormen zonder of met zo min mogelijk ontwormingsmiddelen de baas te blijven.
(1) Genetics of helminth resistance in sheep, door Niel A. Karrow, Katherine Goliboski, Nancy Stonos, Flavio Schenkel and Andrew Peregrine, gepubliceerd in het Canadian Journal of Animal Science, online 19 December 2013.
(2)Nieuwe Oogst, 28 april 2021, Ruim 20.000 schapen hebben fokwaarde voor wormresistentie
