door Tjalling Huisman
Voor alle zoogdieren geldt dat het letterlijk van levensbelang is om zo kort mogelijk na de geboorte melk van het moederdier binnen te krijgen. Deze eerste melk, biest of colostrum genoemd, heeft een aantal unieke eigenschappen.
Biest bevat meer vet en vooral meer eiwit dan gewone melk. Dit is belangrijk omdat een pasgeboren dier vanwege de lagere temperatuur buiten de baarmoeder, de vochtige vacht en de geringe grootte direct veel energie nodig heeft om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Daarbij komt nog de energie die nodig is voor de pogingen om op te krabbelen. Binnen korte tijd is de geringe energievoorraad van het pasgeboren dier uitgeput. De dieren verzwakken en het blijkt vaak dat moederdieren verzwakte jongen minder goed te verzorgen. Een levendig pasgeboren jong prikkelt moederzorg en lactatie, een lusteloos jong niet.
Energierijke biest voorziet in de verhoogde energiebehoefte. Een nog belangrijker eigenschap van biest is het hoge gehalte aan antilichamen of immunoglobulinen. Antilichamen ontstaan na blootstelling van het lichaam aan bijvoorbeeld virussen of bacteriën of door vaccinatie. Ze helpen eventuele volgende infecties door dezelfde ziektekiemen te weerstaan. Pasgeboren dieren worden vooral beschermd door via de moeder overgedragen antilichamen. Bij onder meer geit, schaap, varken en hond vindt deze overdracht niet tijdens de dracht plaats maar uitsluitend via de biest kort na de geboorte.
Dat is bijzonder. Antilichamen zijn grote eiwitten die normaal niet opgenomen kunnen worden door de wand van het maagdarmstelsel. Eiwitten worden afgebroken tot opneembare aminozuren. In de eerste periode na de geboorte nemen jonge dieren de via de biest aangevoerde antilichamen in hun geheel op. Deze opnamemogelijkheid duurt bij varken, paard en rund maximaal twee dagen en bij geit en schaap een of twee dagen langer. Bij alle dieren geldt echter dat de opnamecapaciteit de eerste uren na de geboorte het grootst is. Biestverstrekking kan dus nauwelijks uitstel lijden.Biest tekort? Leg voor noodgevallen een voorraadje aan in de diepvries
Om veel redenen kunnen pasgeboren dieren te weinig biest binnenkrijgen. Gebeurt dit in de eerste twee dagen na de geboorte, dan zal de eigenaar alles op alles moeten zetten het dier alsnog biest te laten opnemen. Geeft de eigen moeder geen biest, dan kan een ander moederdier met een of meer jongen van vergelijkbare leeftijd die functie theoretisch overnemen. Het is wel een goed idee om voor noodgevallen een voorraadje biest aan te leggen in de diepvries. In een goede diepvries kan biest zeker een jaar bewaard worden. Het beste is natuurlijk biest van dieren van dezelfde soort, die in dezelfde omgeving (met vergelijkbare ziektekiemen) zijn gehouden. Anders is biest van dieren verder weg een uitkomst. Er zijn in Nederland vrij veel bedrijven waar geiten worden gemolken, maar ook een aantal melkschapenbedrijven en zelfs paardenmelkbedrijven. Enig zoeken op Internet of via de gele gids levert wel adressen op. Bij dit soort bedrijven zou u kunnen proberen biest te kopen. Lukt dit allemaal niet, dan biedt het gemakkelijk verkrijgbare koeienbiest vaak een uitkomst. Ook bij andere diersoorten biedt het enige bescherming aan het jonge dier. Er zijn kunstmatige preparaten (voor paarden) in de handel. Deze zijn duur, maar misschien gezamenlijk aan te schaffen met collega hobbyhouders. Eenmaal ingevroren biest mag niet opnieuw ingevroren worden. Probeer kleine porties tegelijk in te vriezen, voor geiten en schapen is 50 – 60 ml per portie ideaal. Jonge dieren drinken vele malen per dag, maar een kleine portie is ook sneller te ontdooien. Voor geitenlammeren moet je rekenen op een minimale hoeveelheid biest van ongeveer 100 gram per kilo gewicht. Bij schapenlammeren ongeveer het dubbele. Maar elke hoeveelheid telt. Ontdooi bevroren biest niet te snel. Hitte maakt de antilichamen onwerkzaam. Ontdooien in lauw water is het beste. De biest kan vervolgens op lichaamstemperatuur worden verstrekt, zo snel mogelijk na de geboorte en de totale hoeveelheid verspreid over minimaal een etmaal.
Meer over dit ondewerp:
